بلا بارتوک که نام کامل او بلا ویکتور یانوش بارتوک است، از مشهورترین آهنگسازان کشور مجارستان به شمار میرود. او از کودکی قدم به دنیای موسیقی گذاشت و تأثیر عمیقی بر موسیقی سرزمین خود بر جای نهاد. در ادامه این نوشته، با زندگی و آثار این هنرمند بزرگ بیشتر آشنا خواهید شد.
بیوگرافی بلا ویکتور یانوش بارتوک
بلا ویکتور یانوش بارتوک (به مجاری Béla Bartók) در ۲۵ مارس سال ۱۸۸۱ در یک شهر کوچک در پادشاهی مجارستان متولد شد. این شهر امروزه سننیکولئو مره نامیده میشود و در خاک کشور رومانی قرار دارد. او آهنگساز، پژوهشگر موسیقی و نوازنده چیرهدست پیانو از مجارستان بود. بارتوک یکی از پیشروان موسیقی نوین در جهان به شمار میرود و به دلیل علاقه و تلاشش در گردآوری ترانههای محلی مناطق شرق اروپا، از پایهگذاران پژوهش در موسیقی فولکلور شناخته میشود. نام او همراه با فرانتس لیست، به عنوان بزرگترین و مشهورترین آهنگسازان مجارستان در تاریخ ثبت شده است.
زندگینامه :
بلا بارتوک وقتی پنج سال داشت، پدرش فوت کرد. پس از آن، به همراه مادر و خواهرش در شهرهای گوناگونی مثل پرسبورگ و براتیسلاوا ساکن شدند. آموزش پیانو را نیز از همان سن، نزد مادرش پائولا شروع کرد. به دلیل بیماری اگزما، بیشتر در خانه میماند و زمان خود را در تنهایی و با شنیدن نوای پیانوی مادر سپری میکرد.
او از سالهای اولیه کودکی، استعدادش در موسیقی را نشان داد. بر اساس نوشتههای معتبر که از گفتههای خود بارتوک نقل شده، او حتی در سن کم میتوانست تفاوت ریتمهای مختلف پیانو را در قطعههای رقص تشخیص دهد.
آغاز آهنگسازی در ۱۱ سالگی
مادر بارتوک از همان سالهای کودکی به او نواختن پیانو را آموخت. بلا بارتوک از سن یازده سالگی ساختن آهنگ را نیز آغاز کرد و در طول دو سال، قطعه کوتاهی به نام «The Course of the Danube» را خلق نمود.
او نوازندگی پیانو را نزد ایستوان تومان (István Thomán) — که خود شاگرد فرانز لیست بود — و آهنگسازی را نزد جانوس کسلر (János Koessler) در آکادمی موسیقی رویال بوداپست فرا گرفت.
بارتوک به شدت تحت تأثیر زولتان کودالی (Zoltán Kodály) قرار گرفت که بعدها به دوست نزدیک او تبدیل شد. آن دو در پژوهش روی موسیقی فولکلور مجارستان با یکدیگر همکاری داشتند.
سبک موسیقی بارتوک تازگی و اصالت خاصی دارد و از نغمهها و ضربآهنگهای موسیقی مجار و دیگر گونههای موسیقی سنتی الهام گرفته است. او نخستین اثر ارکسترال خود را با نام «کاسات» (Kossuth) ساخت که ملودیای احساسبرانگیز و به پاسداشت لاجوس کاستات، یکی از قهرمانان مجارستان در سال ۱۸۴۸، خلق شده بود.
او حتی در همان سالهای آغازین زندگیاش توانست حدود چهل قطعه موسیقی را با پیانو به زیبایی اجرا کند. از میان آثارش میتوان به اپرای «کاخ ریشآبی»، قطعه «ساز ضربی و چلستا»، «کانتاتا پروفانا» و مجموعه موسیقی پیانویی شامل ۱۵۳ قطعه کوتاه به نام «دنیای ذرات» اشاره کرد.
دو رمند مهم د رموسیقی بارتوک
بارتوک در کارهای موسیقایی خود دو روش مهم را دنبال کرد که تأثیر زیادی بر آهنگسازان سده بیستم و بیست و یکم گذاشت. نخست، به کارگیری روشهای تازه برای خلق هارمونیهای تنال و دوم، استفاده از نغمههای بومی در آثارش بود. بارتوک با الهام از موسیقی فولکلور، به ویژه موسیقی مجارستانی، قالبهای تنال نوینی را پدید آورد.
در سال ۱۹۰۷، بلا بارتوک به تدریس پیانو در آکادمی رویال مشغول شد. این جایگاه به او فرصت داد تا به عنوان پیانیست، سفرهای هنری گوناگونی در اروپا انجام دهد و در مجارستان نیز به فعالیت بپردازد. از میان شاگردان او افرادی مانند فریتز ریاینر، جورج سلتی، گئورگی ساندور، ارنو بالوق و لیل کراس موفق به دریافت جایزه نوبل شدند.
مهاجرت به آمریکا
پس از آن، بارتوک به آمریکا نقل مکان کرد و در آنجا به شاگردانی همچون جک بیسون و ویولت آرچر درس موسیقی میداد. در سال ۱۹۰۸، او به همراه کودالی به مناطق روستایی مجارستان سفر کردند تا به جمعآوری و مطالعه آهنگهای محلی قدیمی مجار بپردازند. اشتیاق فراوان و پایانناپذیر آنان به موسیقی فولکلور، با دلبستگی به فرهنگ ویژه آن نواحی درآمیخته بود. دستاوردهای آنان در این زمینه بسیار چشمگیر بود.
موسیقی مجار در گذشته اغلب به عنوان موسیقی کولیها شناخته میشد. آن دو دریافتند که این نغمههای سنتی بر اساس گامهای پنجنتی ساخته شدهاند که مشابه گامهای مورد استفاده در موسیقی مناطق شرق آسیا، آسیای مرکزی، آناتولی و سیبری است.
بارتوک و همکارش از این ملودیها در ساخت قطعات موسیقی خود بهره بردند و آنها را با سبک شخصی خود ترکیب کردند. موسیقی بارتوک آمیزهای از عناصر موسیقی فولکلور، کلاسیک و مدرن است.
ملودیسازی و هارمونیهای او نیز به شدت تحت تأثیر موسیقی مجارستان، رومانی و دیگر فرهنگهای اروپایی قرار دارد. بلا بارتوک در کارهای نخستین خود، به وفور از ریتمهای نامتقارن رقصهای محلی و هارمونیهای پُرطنین موسیقی بلغارستان استفاده کرده است.
وفات
بارتوک در ۲۶ سپتامبر سال ۱۹۴۵ در بیمارستانی در نیویورک چشم از جهان فروبست. در آن لحظات، همسرش دیتا و پسرش پتر در کنارش بودند. پیکر او نخست در نیویورک به خاک سپرده شد. سالها بعد، در ۱۹۸۸، پس از آنکه تغییرات سیاسی مرزهای اروپای شرقی و غربی را از هم جدا کرد، پسرش بلا جی.آر توانست آرامگاه پدر را به بوداپست منتقل کند. امروزه مجسمهای از بارتوک در مقابل دومین کلیسای واحد بوداپست قرار دارد.