عاشیقها هنرمندانی هستند که با ساز و آواز، روایتگر اعتقادات، رنجها، آرزوها، دلاوریها و قصههای پهلوانی مردم میباشند. آنها گاهی همچون بزرگان و دانایان قوم خود، جایگاه بلند و احترام ویژهای در میان مردمان ترک دارند. این هنرمندان از پاکترین و انسانیترین مفاهیم زندگی و جهان هستی الهام میگیرند و احساسات و خواستههای خود و مردمشان را در قالب آواز و نغمه بیان میکنند. در ادامه این نوشته در وبلاگ ندابلاگ، بیشتر با دنیای عاشیقها آشنا خواهید شد.
عاشیق ها به چه افرادی گفته می شود؟
عاشیق یا آشیق، هنرمندی دورهگرد است که هم شعر میسراید و هم با ساز، آواز میخواند. او فردی آگاه و با دانش نسبت به مسائل دینی است، انسانی پاکدامن که نزد همگان محترم و گرامی است و در غم و شادی مردم شریک میشود.
عاشیق همیشه طرفدار شادی و جشن است و مراسمی مانند عروسی بدون حضور او، گرمی و رونق کمتری دارد. پیش از رواج واژه «عاشیق»، این هنرمندان با نام ترکی «اوزان» شناخته میشدند. عاشیقها معمولاً در خواندن بداهه مهارت دارند و گاهی هم شعر و آهنگ آثار خود را خودشان میسازند.
همچون عاشیقهای آذربایجان، در میان دیگر مردمان ترکزبان نیز هنرمندانی مشابه با نامهایی مانند عاشوق، بامسی، باکسی و بخشی وجود دارند. برخی اقوام غیر ترک نیز هنرمندانی با همین ویژگیها دارند که گاه با همین نام و گاه با نامهای دیگر شناخته میشوند؛ مانند بخشیها و بخشوهای جنوب ایران و دیگر مناطق کشور.
در تاریخ اقوام ترک، حکمرانان در سفرهای جنگی خود، اوزانها را همراه میبردند تا با خواندن اشعار حماسی، روحیه جنگجویان را بالا ببرند و آنان را تشویق کنند.
معنای واژه عاشیق:
برای واژه «عاشیق» چند دیدگاه مختلف مطرح شده است:
۱ – ممکن است از کلمه عربی «عاشیق» به معنی عاشق و دوستدار گرفته شده باشد.
۲ – شاید از مصدر ترکی «آشیلماق» (aşilmagh) به معنای القا کردن یا تزریق کردن ریشه گرفته باشد.
۳ – احتمال دارد از واژه ترکی «ایشیق» (ışigh) به مفهوم نور و روشنایی سرچشمه باشد.
معنای اول و سوم در شعرهای عاشیقی و بین مردم رواج دارند، اما نظریه دوم بیشتر در محافل دانشگاهی و پژوهشی مورد بحث قرار میگیرد.
نشانهایی از عاشیقها در موزه ایران باستان و موزه لوور
در بخش تاریخ ایلام موزه ایران باستان و موزه لوور، پیکرههای کوچکی از نوازندگان با قدمتی دو هزار سال قبل از میلاد دیده میشوند که مانند عاشیقهای امروزی ایستادهاند و ساز خود را روی سینه نگه داشتهاند. این نوازندگان که نمونه مشابه آنها تنها در میان ترکان امروزی یافت میشود، نشانهای از پیشینه کهن هنر موسیقی عاشیقی در میان ترکان به شمار میرود.
امروزه هنر عاشیقی در میان مردمان کشورهایی مانند ایران، جمهوری آذربایجان، ترکیه، ترکمنستان، قفقاز و دیگر مناطق ترکنشین زنده و رایج است. عاشیقهای آذربایجانی، وارث یکی از پربارترین بخشهای ادبیات و فرهنگ شفاهی آسیا هستند.