یکی از رویدادهای بهیادماندنی موسیقی ایران در شهریور سال ۱۳۹۷ رقم خورد. در هشتمین روز این ماه، برای اولین بار در تاریخ اجراهای ارکسترال ایران، یک بانوی موسیقیدان ایرانی رهبری ارکستر ملی ایران را بر عهده گرفت؛ نزهت امیری. در ادامه این نوشته از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام، بیشتر با نخستین زنی که رهبر ارکستر ملی ایران شد آشنا خواهید شد.
بیوگرافی نزهت امیری
نزهت امیری در بیست و دوم آذر ماه سال ۱۳۳۹ به دنیا آمد. در سالهای کودکی، با ساز «ملودیکا»ی برادر بزرگش آشنا شد و به موسیقی علاقهمند گردید. پس از مدتی، فقط با گوش دادن به آهنگها، میتوانست آنها را با این ساز بنوازد. وقتی سیزده ساله بود، به تهران رفت. نخستین استاد موسیقی او، آموزگار پیانویی به نام «میری» بود.
بعد از آن، توانست در کلاسهای پرویز منصوری حاضر شود و برای سالها از دانش او در زمینههایی مانند تئوری موسیقی، هارمونی، کنترپوان و ارکستراسیون بهره ببرد. همچنین «محمد رضا درویشی» در زمینه فرم و آنالیز و «هوشنگ کامکار» در زمینه سلفژ از دیگر معلمان او بودند.
پس از اتمام دبیرستان، به دلیل آغاز انقلاب فرهنگی و بسته شدن دانشگاهها و مراکز آموزشی موسیقی، نتوانست تحصیلات خود را بلافاصله ادامه دهد.
او از سال ۱۳۵۸ فراگیری ساز «سهتار» را نزد «فرخ مظهری» شروع کرد و سپس نزد «حسین علیزاده» ادامه داد. در سال ۱۳۶۸ وارد دانشگاه هنرهای زیبای دانشگاه تهران شد و دوره لیسانس موسیقی را با راهنمایی استادانی مانند «فرهاد فخرالدینی» به پایان رساند.
امیری با تشویق «شریف لطفی»، تحصیلات عالی موسیقی خود را پی گرفت و در سال ۱۳۸۲ در مقطع کارشناسی ارشد آهنگسازی از دانشگاه هنر فارغالتحصیل شد. سپس زیر نظر حسین دهلوی، به تدریس درسهای «تلفیق شعر و موسیقی» او و همچنین «مبانی و اصول اجرا» و «آواز جمعی» در همان دانشگاه پرداخت.
روزنامه گاردین در سال ۱۳۹۶ در گزارشی، نزهت امیری را «زن تابوشکن موسیقی ایران» نامید.
اجرای نخستین زن رهبر
کنسرت او در تالار وحدت با استقبال بسیار زیادی از سوی مردم ایران روبرو شد. روزنامه قانون به مناسبت همین اجرا با او مصاحبه کرد و عکسش را با این عنوان در صفحه اول چاپ کرد: «حتی به اندازه یک کاررخ ساختمانی هم درآمد ندارم».
شبکه تلویزیونی «پرستیوی» که برنامههایش به زبان انگلیسی است، از کنسرت او گزارش داد، اما محدودیتها برای پخش در شبکههای تلویزیونی داخل کشور همچنان وجود دارد. به عنوان مثال، گروه موسیقی «پالت» یک بار در اعتراض به نشان ندادن سازها در تلویزیون، تظاهر به نواختن ساز کردند.
او در طول این سالها در ارکسترهای مختلفی مانند ارکستر مضرابی حسین دهلوی و گروه نغمه باران حضور داشته است. نزهت امیری موسیقیدانی است که سالهای زیادی از زندگی خود را صرف آموزش و پژوهش در زمینه موسیقی کرده است.
به گفته او، در همه بخشهای موسیقی، کمبود آموزش و برنامهریزی احساس میشود و به دلیل وجود افرادی که با موسیقی رابطه خوبی ندارند، کار فرهنگی مناسبی در این زمینه انجام نشده است. البته مدیرانی هم هستند که با علاقه و دلسوزی برای پیشرفت و ماندگاری موسیقی تلاش میکنند.
او را به عنوان تنها رهبر ارکستر زن ایرانی که در ایران زندگی میکند و از جمله نخستین زنان ایرانی در عرصه رهبری ارکستر میشناسند.
امیری همچنین اولین زنی است که به عنوان رهبر مهمان با ارکستر ملی ایران همکاری کرده و در هشتم شهریور ماه سال ۱۳۹۷ در تالار وحدت، این ارکستر را رهبری کرد. در آن اجرا، آثاری شامل کنسرتینو برای سنتور و ارکستر، کنج مناجات، سربداران، بیژن و منیژه، ماهور برای ویولن و ارکستر، سرود گل، هزار دستان، اسمر و رقص دایره توسط نوازندگان ارکستر اجرا شد.
حضورم تصادفی است
نزهت امیری، انتخاب خود به عنوان رهبر ارکستر ملی را اتفاقی میداند و میگوید: «تقریباً به صورت غیرمنتظره برای هدایت ارکستر انتخاب شدم. روزی برای کاری به تالار وحدت رفته بودم که مدیران محترم دفتر موسیقی و بنیاد رودکی، که پیشتر رهبری مرا دیده بودند، با نگاهی مسئولانه و قابل احترام، پیشنهاد رهبری ارکستر ملی یا ارکستر سمفونیک را به من دادند. من ارکستر ملی ایران را برگزیدم.»
این هنرمند موسیقی اضافه میکند:
من اولین زنی هستم که رهبری ارکستر ملی ایران را به عهده گرفتهام و تا امروز هیچ زن دیگری این نقش را نداشته است. متأسفانه در گذشته موسیقی ایران، ما هیچ رهبر ارکستر زنی نداشتهایم.
کاش شرایط طوری بود که هنرمندان بسیاری، چه زن و چه مرد، میتوانستند آموزش ببینند و این کار را انجام دهند. بدون شک استعدادهای فراوانی وجود دارند و با فراهم کردن بستر آموزشی مناسب، میتوان در همه عرصههای موسیقی کارهای بزرگی انجام داد.