ایران سرزمین بزرگان و نامآوران بسیاری است که هر یک گوهری درخشان در تاریخ پرافتخار این مرز و بوم به شمار میآیند. در میان این چهرههای ماندگار، زنان هنرمند جایگاهی ویژه و بیهمتا دارند. یکی از این بانوان تأثیرگذار، قمرالملوک وزیری است. در ادامه با زندگی و آثار این هنرمند نامدار بیشتر آشنا خواهیم شد.
بیوگرافی قمرالملوک وزیری
قمرالملوک وزیری که نام اصلی او قمرخانم سید حسینخان است، در سال ۱۲۸۴ در شهر تاکستان به دنیا آمد.
او قبل از دو سالگی، هر دو والدین خود را از دست داد و پس از آن، مادربزرگش که در جمعهای زنان دربار مراسم روضهخوانی برگزار میکرد، سرپرستی او را بر عهده گرفت. قمر در کودکی همراه مادربزرگ به مراسم عزاداری میرفت و با شور و اشتیاق کودکانه و صدای زیبایش، فضای مجلس را به گونهای دلنشین و آکنده از نوا میکرد که گویی یک اجرای موسیقی است.
آغاز فعالیت حرفه ای
در دوران جوانی، در یک مهمانی، یکی از ثروتمندان تهران به نام آقای بحرینی صدای او را شنید و او را به مرتضی نیداود، نوازنده سرشناس تار، معرفی کرد.
او به مدت سه سال نزد مرتضی نیداود ردیفهای موسیقی را فراگرفت و در سن نوزده سالگی در گراند هتل تهران به اجرای کنسرت پرداخت. این اولین باری بود که یک زن، آن هم بدون حجاب، در ایران کنسرت میداد. او در آن برنامه، ترانه “مرغ سحر” را که ساخته نیداود و شعر آن از ملکالشعرای بهار بود، اجرا کرد و برای آواز در دستگاه ماهور، شعری از ایرج میرزا را انتخاب نمود.
از آنجا که تمایلی به سفر به هند یا اروپا نداشت، شرکتهای ضبط موسیقی از انگلیس و آلمان نمایندگانی به تهران فرستادند تا صدای او را روی صفحههای گرامافون ضبط کنند.
اجرای ترانه های سیاسی و اجتماعی
قمرالملوک وزیری نخستین خواننده زن ایرانی بود که ترانههایی با محتوای سیاسی و اجتماعی را برای برنامههای زنده و ضبط روی صفحه انتخاب کرد. او کنسرتهای زیادی برای امور خیریه برگزار میکرد و درآمد حاصل از بیشتر اجراهایش را صرف زندگی دوازده فرزندخواندهاش و همچنین کمک به چندین پرورشگاه مینمود.
داریوش پیرنیاکان در روزنامه اعتماد درباره او نوشته است: «اگرچه در گذشته خوانندگان زن بزرگی مانند ایرانالدوله، روحانگیز، ملوک ضرابی و … داشتیم، اما واقعیت این است که هیچیک از نظر کیفیت صدا و اجرا به جایگاه هنری قمر نرسیدند. صدای قمر از هر نظر کامل و بینقص است. بیان شعر، گزینش اشعار و تحریرهایش همه دقیق و مناسب هستند. تغییرهای آوایی که روی نتهای مختلف انجام میدهد بسیار سنجیده است و در کل صدایی گسترده و کامل دارد؛ یعنی هم محدوده صدای بم را به خوبی اجرا میکند، هم محدوده زیر و هم میانه.»
استاد غلامحسین بنان نیز درباره قمر گفته بود: قمرالملوک ام کلثوم ایران است.
وفات
قمرالملوک وزیری در چهاردهم مردادماه سال یکهزار و سیصد و سی و هشت، پس از یک سکته مغزی دار فانی را وداع گفت. پیکر او را در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپردند.