فرهنگ معین در توصیف ساز تار مینویسد: این ساز ایرانی از خانواده سازهای زهی است و پنج سیم دارد که با زخمه نواخته میشود. روی کاسه آن پوست برهای کشیده شده است. در ادامه این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، قصد داریم ویژگیهای پوست مناسب برای ساز تار را بررسی کنیم. تا پایان این مطلب با ما همراه باشید.
ویژگی های پوست مناسب برای ساز تار
کی از عواملی که باعث میشود یک ساز صدای بهتری تولید کند، کیفیت اجزای تشکیلدهنده آن است. در ساز تار، جنس چوب، نوع پوست و روش درست وصل کردن این بخشها به هم بسیار اهمیت دارد.
گذاشتن پوست تار به روش درست و همچنین انتخاب مضراب مناسب، تأثیر زیادی روی کیفیت صدای ساز میگذارد. از نظر فیزیکدانان، کار اصلی پوست تار این است که لرزشهای خرک را به کاسه ساز منتقل کند.
بعضی دیگر هم باور دارند که پوست، این لرزشها را به هوای داخل کاسه تار هم میرساند. در هر صورت، پوست نقش بسیار مهم و حساسی در خروج صدای تار دارد. مسلماً تار تمرینی که یک فرد ماهر پوست آن را نصب کرده باشد، صدای بهتری خواهد داشت نسبت به تار بسیار خوبی که یک فرد کمتجربه پوست آن را گذاشته باشد.
پوست تار معمولاً از پوست بره یا بزغاله نوزاد تهیه میشود که دباغها آن را در فصلهای پاییز و زمستان به بازار میآورند. پوست مرغوب باید بدون لکه سفید، بدون چربی اضافی، یکدست و صاف باشد.
وقتی پوست را در مقابل نور میگیریم، نباید آثار آسیب یا روش نادرست دباغی در آن دیده شود. امروزه پوستهایی مانند مثانه و دل گاو هم در بازار وجود دارند که این نوع پوستها کیفیت صدای پوست بره را ندارند و برای تار شیرازی مناسب نیستند. البته پوست تار آذری معمولاً از جنس دل گاو ساخته میشود.
چند نکته درباره انتخاب پوست:
۱- پوست تازه باید دستکم یک سال بماند تا کهنه شود و برای استفاده آماده گردد.
۲- پوست بزغاله نوزاد در برابر رطوبت مقاومت بیشتری دارد و برای کسانی که در مناطق مرطوب زندگی میکنند گزینه بهتری است، البته اگر با ساختار ساز هماهنگی داشته باشد. صدای پوست بزغاله نسبت به پوست بره خشکتر است.
۳- پوست نباید از قسمت عرضی بر ساز کشیده شود (برخی برای افزایش دوام، پوست را از عرض میکشند که این کار بر کیفیت صدادهی اثر بد میگذارد).
۴- معمولاً ضخامت پوست روی کاسه ساز ۰/۰۵ میلیمتر و روی نقاره ۰/۰۷ میلیمتر است، مگر در شرایط خاص که با توجه به سلیقه فرد یا نوع ساز میتوان این اندازه را تغییر داد.