در نوشتههای قبلی دربارهٔ ملودی صحبت کردیم. به زبان ساده، ملودی همان صدایی است که هنگام زمزمهٔ یک آهنگ با دهان خود ایجاد میکنید. اما ساختن ملودی با آهنگسازی تفاوت دارد. برای اینکه با تفاوتهای اصلی بین «ملودیساز» و «آهنگساز» آشنا شوید، ادامهٔ این مطلب از وبلاگ آموزشگاه موسیقی الهام را مطالعه کنید.
تعریف اصلی و تفاوت ملودیساز و آهنگساز
برای پاسخ به این پرسشها، ابتدا باید ببینیم در سطح جهان چه استانداردی برای تعریف این نقشها وجود دارد و ما در ایران چگونه آنها را تعریف میکنیم. نمونهٔ واضح این تفاوت در تعریف، مربوط به اصطلاحات ملودیساز، آهنگساز و تنظیمکننده است.
شاید بسیاری از شما بدانید که در ایران، به فردی که شعر را دریافت میکند و نحوهٔ خوانده شدن آن را مشخص مینماید، «آهنگساز» گفته میشود. در حالی که این شخص در واقع فقط ملودیساز بخش آوازی اثر است و نه یک آهنگساز کامل.
برای درک سادهتر مفهوم ملودیساز میتوان اینگونه تصور کرد: تمام بخشهای موسیقی را کنار بگذارید، آنچه باقی میماند فقط صدای خواننده است. به این خط ملودیک، وکال یا صدای خواننده گفته میشود. ملودیساز تنها همین خط آوازی را خلق میکند و مشخص مینماید که یک شعر چگونه باید خوانده شود. میتوان گفت ریشهٔ یک اثر موسیقی پاپ در همین ملودی وکال نهفته است و تمام اجزای دیگر با توجه به این بخش ساخته میشوند.
اشتباهات رایج
در ایران معمولاً به اشتباه به فردی که ملودی اصلی را میسازد، آهنگساز گفته میشود. در حالی که کسی که با همکاری نوازندگان و دیگر عوامل، قطعه موسیقی را کامل میکند، در واقع تنظیمکننده است. جالب اینجاست که در این فرآیند، نوازندگان اغلب نقش بیشتری در خلق اثر دارند تا ملودیساز یا تنظیمکننده. اما چرا چنین اتفاقی میافتد؟
دلیلش این است که حدود ۹۰٪ از نوازندگیها در موسیقی پاپ ایران به صورت بداهه انجام میشود و آهنگسازی به معنای واقعی — که در آن برای هر بخش نتنویسی دقیق وجود دارد — کمتر دیده میشود. بنابراین میتوان گفت در موسیقی پاپ ایران آهنگسازی واقعی کمتر اتفاق میافتد و آثار به ندرت به شکل کامل و اصولی ساخته میشوند. البته استثناهایی هم وجود دارند؛ افرادی مانند کارن همایونفر و آریا عظیمنژاد که حتی هنگام ورود به بازار موسیقی، تعریف درست آهنگسازی را حفظ میکنند و از جمله موارد نادر در این زمینه هستند.
در ایران نقش آهنگساز بین سه بخش تقسیم میشود: ملودیساز، تنظیمکننده و نوازنده. این سه بخش با هم ترکیب میشوند تا کار آهنگسازی تکمیل و یک اثر خلق شود. در بیشتر قطعات پاپ و راک ایرانی، به جز صدای خواننده، هر صدای دیگری که میشنویم حاصل تنظیم است و کیفیت آن نیز به مهندسی صدا بستگی دارد. این شامل سازبندیها یا نوازندگیهای زنده و طبیعی (آکوستیک)، استفاده از فایلهای آماده (سمپل) و همچنین سازهای شبیهسازی شده (VST) میشود.