ارکستر سمفونیک نوعی گروه موسیقی کلاسیک است که خیلیها آن را با ارکسترهای کوچکتر یا معمولی اشتباه میگیرند. اما ارکستر سمفونیک ویژگیهای خاص خودش را دارد و کاملاً با بقیه فرق میکند. در این نوشته قصد داریم هر آنچه لازم است درباره این ارکستر بدانید را به زبان ساده بیان کنیم. اگر به یادگیری بیشتر در زمینه موسیقی علاقه دارید، پیشنهاد میکنیم سری هم به دیگر مطالب آموزشی وبلاگ ندابلاگ بزنید.
ارکستر سمفونیک چیست؟
یک ارکستر سمفونیک، مجموعهای بزرگ از نوازندگان است که برای اجرای قطعات موسیقی کلاسیک گرد هم میآیند. این گروه معمولاً از چهار دسته اصلی سازها تشکیل میشود: سازهای بادی چوبی، بادی برنجی، کوبهای و زهی. گاهی اوقات سازهایی مانند پیانو، چنگ یا حتی سازهای الکترونیکی نیز به صورت تکی به این مجموعه اضافه میشوند.
برای اینکه یک گروه، ارکستر سمفونیک نامیده شود، باید دستکم ۴۰ نوازنده در آن حضور داشته باشند. اگر تعداد نوازندگان کمتر از این عدد باشد، به آن گروه، ارکستر مجلسی میگویند. همچنین، ارکستر سمفونیک با ارکستر معمولی نیز فرق دارد. ارکستر معمولی گروهی است از نوازندگان با سازهای گوناگون که اغلب سازهای آن از خانواده ویولن هستند. در حالی که ارکستر سمفونیک، شامل تمام انواع سازها و تعداد کافی از نوازندگان برای اجرای یک سمفونی کامل است.
سازهای مورد استفاده در ارکستر سمفونیک
سازهای بادی
نی
فلوت
نی
قرهنی
سُرنا
سازهای زهی
چنگ
ساز زهی بزرگی است که با کشیدن انگشتان بر سیمهایش نواخته میشود. این ساز معمولاً ایستاده است و صدای بسیار زیبا و آرامشبخشی دارد.
ویولن
کوچکترین ساز در خانواده سازهای زهی است که با آرشه نواخته میشود. صدای آن بالا و نافذ است و معمولاً نقش ملودی اصلی را در ارکستر دارد.
ویولا
اندازهای کمی بزرگتر از ویولن دارد و صدای آن نیز بمتر و گرمتر است. این ساز نیز با آرشه نواخته میشود و صدایی میانی و پرورده به موسیقی میبخشد.
ویولن سل
ساز بزرگی است که نوازنده آن را در میان دو پا میگذارد و با آرشه مینوازد. صدای آن غنی، عمیق و بسیار احساسی است و اغلب برای ایجاد ملودیهای آوازین و همراهیهای قوی به کار میرود.
کنترباس
بزرگترین و بمترین ساز در این خانواده است. این ساز معمولاً ایستاده نواخته میشود و پایه و اساس هارمونی و ریتم را در بسیاری از گروههای موسیقی فراهم میکند.
سازهای کوبهای
طبل بزرگ
طبل دوطرفه
طبل کوتاه
صفحههای فلزی
سهگوش فلزی
ساز زنگدار
ساز کلیددار
سازهای برنجی
سازهای بادی برنجی
فرنچ هورن (کُر طبیعی)
ترومپت
ترومبون
توئبا
تاریخچه ارکستر سمفونیک
اگر بخواهیم یک نگاه کلی به تاریخ موسیقی بیندازیم، میبینیم که انسانها از هزاران سال پیش، سازهای مختلف را در کنار هم قرار میدادند و به صورت گروهی مینواختند. اما اگر بخواهیم دقیقتر به ارکسترهای امروزی اشاره کنیم، باید بگوییم که قدمت آنها به حدود ۴۰۰ سال میرسد، هرچند ریشههای آن به دوران مصر باستان بازمیگردد.
در این میان، موتزارت در سال ۱۷۷۰ نقش بسیار مهمی در تکامل ارکسترها ایفا کرد. در آن دوره بود که آهنگسازان شروع به نوشتن قطعات مخصوص برای گروههای مشخصی از سازها کردند.
نکته جالب اینجاست که در گذشته، ارکسترها رهبر به شکل امروزی نداشتند. در عوض، نوازنده اول ویولن، بدون اینکه از جایش بلند شود، مسئولیت هدایت دیگر نوازندگان را بر عهده داشت. اما با گذشت زمان و بزرگتر شدن ارکسترها و افزایش تعداد نوازندگان، دیگر دیدن نوازنده اول ویولن برای همه اعضا ممکن نبود. برای رفع این مشکل، سکویی در وسط ارکستر قرار دادند تا رهبر ارکستر روی آن بایستد و همه بتوانند او را ببینند و با هماهنگی بیشتری بنوازند.