اگر به سازهای جذاب و کمی غیرمعمول علاقه دارید، احتمالاً نام ماندولین را شنیدهاید. در این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، بیشتر درباره این ساز با شما صحبت میکنیم و اطلاعات جالبی در اختیارتان قرار میدهیم. همراه ما بمانید.
ساز ماندولین
ماندولین یک ساز موسیقی است که اندازهای کوچکتر از گیتار دارد و شکل آن کمی شبیه به یک گلاب است. این ساز هشت سیم دارد که به صورت جفتجفت کنار هم قرار گرفتهاند و در مجموع چهار جفت سیم را تشکیل میدهند. معمولترین روش کوک کردن این سیمهای جفتشده، به فاصلهای به نام «پنجم درست» است.
تاریخچه
این ساز در سده هجدهم میلادی در کشورهای ایتالیا و آلمان از سازی به نام ماندورا که به سده شانزدهم تعلق داشت، پدید آمد. برای نواختن ماندولین معمولاً از مضراب یا نوک انگشتان استفاده میشود.
در پایان سده نوزدهم و آغاز سده بیستم، هم نواختن و هم ساخت ماندولین در اروپا و قاره آمریکا رواج بسیاری پیدا کرد. در طول سده بیستم، این ساز در اندازههای گوناگون از کوچک تا بسیار بزرگ ساخته شد.
ماندولین در دسته سازهای خانواده لوت جای میگیرد. گونههای امروزی این ساز بیشتر از نسل ماندولین ناپلی هستند که در سده هجدهم در شهر ناپل گسترش یافت.
امروزه ماندولینهایی که پشت کاسهای شکل دارند، بسیار شبیه به نمونههای اولیه ایتالیایی هستند و در موسیقی محلی و کلاسیک کاربرد دارند. این ساز در میانههای سده نوزدهم چندان مورد توجه نبود.
ساختمان ساز
بدنه ماندولین معمولاً شبیه قطره اشک، دایره یا تخممرغ است. سوراخ خروج صدا در آن ممکن است به شکل حرف F یا به صورت دایره باشد. دسته ساز دارای پردههایی است و پشت آن یا صاف است یا حالت منحنی دارد.
طرح و ابعاد امروزی این ساز، به طور چشمگیری توسط پاسکال ویناچیا، سازنده اهل ناپل، دگرگون شد.
این ساز چهار جفت سیم فلزی دارد که مانند گیتار، به کمک یک سرپایه در انتهای دسته کوک میشوند و نُتهای آن مشابه ویولن (سل، ر، لا، می) است.
پیچهای کوک در پشت جعبه گوشی قرار گرفتهاند. بدنه آن که شکلی گلابیگونه دارد، انحنای عمیقی دارد و صفحه انگشتگذاری آن هفده پرده کمی برجسته دارد. سیمها به قسمت پایینی ساز متصل میشوند.
در پهنترین بخش ساز، خرک قرار گرفته است. صفحه جلویی ساز در بخش پایینی، به صورت زاویهدار ساخته شده که فشار سیمها بر خرک را بیشتر میکند و در نتیجه صدایی قوی و شفاف به ساز میبخشد.
نوعی از ماندولین که در گروههای موسیقی بلوگراس آمریکا استفاده میشود، نمونهای از این ساز با بدنه کمعمق و پشت صاف است.
محبوبیت دوباره
در آغاز قرن بیستم، ماندولین دوباره مورد توجه قرار گرفت و این محبوبیت باعث شد شکلها و طراحیهای گوناگونی از این ساز به وجود بیاید که به نمونههای امروزی آن منجر شد.
بخش عمدهای از این تحولات و پیشرفتها در آمریکا اتفاق افتاد. در آن زمان، سازندگان آمریکایی شروع به تولید ماندولینهایی کردند که پشت آنها صاف و رویهشان به شکل قوسدار و خمیده بود.
دو نفر نقش بسیار مهمی در ساختن ماندولینهای مدرن داشتند؛ سازی که امروزه در سبکهایی مانند بلوگراس، کانتری، بلوز و گروههای موسوم به “jug-band” استفاده میشود. این دو نفر اورویل گیبسون و مهندس آکوستیک، لیود لوار بودند.
بسیاری از ماندولینهای آکوستیکی که امروزه میبینیم، از نسل همان سازهایی هستند که شرکت گیبسون در آن زمان تولید کرد.
آثار عمده برای ماندولین
ساز ماندولین گاهی در گروههای موسیقی اپرا نیز استفاده شده است. نمونه آن اپرای اتللو ساخته وردی است.
آهنگسازانی مانند آنتونیو ویوالدی برای این ساز قطعاتی تصنیف کردهاند؛ از جمله یک کنسرتو برای یک ماندولین و دو کنسرتو برای دو ماندولین. موتسارت در اپرای دون جوان از صدای ماندولین بهره برده و بتهوون نیز چند سوناتین برای آن نوشته است. همچنین پاگانینی آهنگهایی به نام سرناد برای ماندولین و گیتار خلق کرده است.