در فرهنگ ما ایرانی‌ها، تعارف کردن بخشی مهم از رفتارهای روزمره است. اما گاهی این تعارف‌ها آنقدر اغراق‌آمیز و بیش از اندازه می‌شود که معنای واقعی خود را از دست می‌دهد. در چنین مواقعی از اصطلاح “تعارف شاه عبدالعظیمی” استفاده می‌کنیم.
این ضرب‌المثل زمانی به کار می‌رود که کسی در تعارف کردن زیاده‌روی کند. مثلاً کسی که اصرار می‌کند مهمان برای صرف چای یا ناهار بماند، در حالی که واقعاً چنین قصدی ندارد. یا کسی که با تعارف‌های بسیار، چیزی را به شما پیشنهاد می‌دهد، اما در عمل خبری از آن نیست.
ریشه این ضرب‌المثل به زیارتگاه شاه عبدالعظیمی در شهر ری برمی‌گردد. در گذشته‌های دور، وقتی زائران به این مکان مقدس می‌رفتند، افراد محلی با مهربانی از آنان پذیرایی می‌کردند و به خانه‌های خود دعوت می‌کردند. اما گاهی این دعوت‌ها تنها یک تعارف معمولی بود و جنبه واقعی نداشت.
به تدریچ، این نوع رفتار در میان مردم شهرت یافت و “تعارف شاه عبدالعظیمی” به نمادی از تعارف‌های غیرواقعی تبدیل شد. این ضرب‌المثل به ما یادآوری می‌کند که در روابطمان صادق باشیم و از تعارف‌های بی‌جا خودداری کنیم.
در این نوشته، می‌خواهیم معنی، پیشینه و مفهوم اصلی یک ضرب‌المثل کهن ایرانی را بررسی کنیم. لطفاً تا پایان این مطلب با ندابلاگ همراه باشید.
تعارف شاه عبدالعظیمی کنایه از چیست؟
۱. این کنایه به تعارف‌های غیرواقعی و ظاهری اشاره دارد که فرد می‌داند طرف مقابلش آن را قبول نخواهد کرد.
۲. منظور تعارفی است که از دل برنخاسته و گاهی تنها نمایشی از سخاوت و مهمان‌نوازی است.
۳. این ضرب‌المثل برای کسانی به کار می‌رود که عادت دارند دیگران را به چیزی دعوت کنند، اما این دعوت از روی искренی نیست؛ بلکه تنها یک عبارت تکراری و عادتی است. مانند این جمله‌ها:
😐 به خانه ما بیایید!
😐 چرا امشب پیش ما نمی‌مانید و فردا نمی‌روید؟
😐 این کار در شأن شما نیست!
😐 بگذار من پولش را بدهم!
و موارد مشابه…
ریشه این ضرب المثل
شاه عبدالعظیم حسنی که آرامگاه پاکش در شهرری (جنوب تهران) قرار دارد، از نوادگان امام حسن مجتبی (علیه السلام) است. در گذشته وقتی مردم تهران برای زیارت به حرم او می‌رفتند، برخی از ساکنان شهرری با این فکر که راه این زائران چندان دور نیست و حتماً شب به خانه خود برمی‌گردند، به آن‌ها پیشنهاد می‌دادند: “بیایید و شب را در خانه ما بمانید!”
آن‌ها می‌دانستند که پاسخ چنین پیشنهادی معمولاً چیزی شبیه این خواهد بود: “سپاسگزارم از محبت شما! اما قصد داریم امشب برگردیم.”
این که این داستان چقدر واقعیت دارد، تنها خدا می‌داند! به هر حال، این حکایت به شکل یک ضرب‌المثل رایج درآمد و امروزه وقتی کسی می‌خواهد بگوید تعارف دیگری صوری و بدون قصد واقعی است، می‌گوییم: “تعارف شاه‌عبدالعظیمی در کار نباشه!”
اگر دوست دارید ضرب‌المثل‌های فارسی را به مرور یاد بگیرید، کافیست روزی حدود پنج دقیقه وقت بگذارید و با چند مثال آشنا شوید.
ضرب‌المثل‌های معروف فارسی
نظر شما درباره این ضرب‌المثل چیست؟
اختصاصی-ندابلاگ