این ضرب‌المثل زمانی به کار می‌رود که کسی در یک زمینه بسیار برتر و بالاتر از دیگران باشد و به جای تحسین و تمجید، ایرادات کوچک و پیش پا افتاده‌ای از او بگیرند.
داستان پشت این مثل این است که در گذشته اسبی بسیار زیبا، چابک و اصیل متعلق به پادشاه بود. این اشراف‌زاده از هر نظر نمونه و کامل به نظر می‌رسید. اما یک روز یک فرد عیب‌جو پیدا شد و به جای تعریف از همه ویژگی‌های خوب آن اسب، شروع کرد به گفتن این که: “چشم‌های این اسب کمی شبیه به چشم‌های یابو (قاطر) است!”
این حرف کاملاً بی‌انصافانه بود. چون آن اسب، یک حیوان نجیب و سلطنتی بود و مقایسه آن با یک قاطر کاری نادرست و ناشایست به شمار می‌آمد. از آن زمان، این قصه تبدیل به ضرب‌المثلی شد برای مواقعی که به جای دیدن خوبی‌های بزرگ یک شخص یا چیز، روی یک نقطه ضعف کوچک و ناچیز دست بگذارند و آن را بزرگ کنند. در واقع این مثل به ما یادآوری می‌کند که گاهی مردم به جای قدردانی از ارزش‌های واقعی، به دنبال عیب‌جویی‌های بی‌مورد هستند.
در این نوشته می‌خواهیم به درک مفهوم اصلی این ضرب‌المثل کهن ایرانی بپردازیم. با ما در ندابلاگ همراه باشید.
معنی به اسب شاه گفتند یابو چیست؟
1- یابو به چه معناست؟ یابو در واقع قاطری است که شبیه اسب به نظر می‌رسد، اما برای حمل بار استفاده می‌شود و نژادش از اسب معمولی پایین‌تر است. پس وقتی به اسبی یابو می‌گویند، در واقع آن را دون‌مرتبه و کم‌ارزش می‌دانند.
حالا فرض کنید اسب مخصوص پادشاه آنقدر مغرور باشد که اگر کسی اشتباهاً به او بگوید “یابو”، ناراحت شود و به خودش بر بخورد!
2- با این توضیحات، مشخص می‌شود که این ضرب‌المثل در بین مردم برای اشاره به افراد نالایق و بی‌ارزش به کار می‌رود. کسانی که خود را بالاتر از دیگران می‌بینند و با کوچکترین حرف یا رفتاری ناراحت می‌شوند.
3- همچنین از این ضرب‌المثل برای توهین به کسی استفاده می‌شود که واقعاً سزاوار چنین برخوردی است.
4- در واقع این ضرب‌المثل برای مسخره کردن آدم‌های متکبری است که خود را بسیار مهم می‌پندارند. مثلاً وقتی حرف ساده‌ای به آنها می‌زنید و آنها آن را بد برداشت می‌کنند و ناراحت می‌شوند، این ضرب‌المثل را به کار می‌برند. معنایش این است: تو مثل همان اسب پادشاهی هستی که از شنیدن کلمه “یابو” ناراحت می‌شود!
♦ نکته مهم: باید توجه داشت که این ضرب‌المثل را نباید برای هر کسی که از حرفی ناراحت می‌شود به کار برد. این یک ضرب‌المثل توهین‌آمیز محسوب می‌شود. همانطور که گفتیم، این مثل برای افراد متکبر است؛ کسانی که برای شخصیت دیگران ارزش قائل نیستند و همیشه دنبال فرصتی هستند تا آبروی دیگران را ببرند و خودشان را بهتر نشان دهند.
در واقع، برای اینکه غرور و تکبر این افراد را بشکنیم، در موقعیت‌هایی که رفتار متکبرانه‌ای از خود نشان می‌دهند، استفاده از این ضرب‌المثل بسیار مناسب است.
مثلاً برای یک فرد متکبر که مقام و موقعیتی دارد، اگر به او احترام کافی نگذارید یا به اندازه‌ای که انتظار دارد تعظیم نکنید، این را بی‌احترامی می‌داند! حتی اگر او را با عنوان مقامش صدا نزنید، ناراحت می‌شود! در چنین شرایطی می‌گویند: به اسب شاه گفتند یابو (و ناراحت شد!).
پیشنهاد: این ضرب‌المثل درباره آدم‌های متکبر است.