گاهی برای بیان افراط کاری و زیاده‌روی در انجام یک کار ساده، از ضرب‌المثل معروفی استفاده می‌کنیم که می‌گوید: “برای یک دستمال، قیصریه را به آتش کشیدن.”
در گذشته، بازارهای بزرگی به نام “قیصریه” وجود داشتند که پر از مغازه‌ها و کالاهای ارزشمند بودند. تصور کنید کسی فقط به خاطر از دست دادن یک دستمال کوچک، کل آن بازار بزرگ را آتش بزند! این کار کاملاً غیرمنطقی و نشان‌دهنده عکس‌العمل شدید و نامتناسب است.
این ضرب‌المثل در موقعیت‌هایی به کار می‌رود که فردی برای یک مشکل کوچک یا یک اختلاف ساده، واکنشی بسیار شدید و ویرانگر نشان می‌دهد و باعث خسارتی بزرگ می‌شود. در واقع این مثل به ما یادآوری می‌کند که در برخورد با مسائل، تعادل را حفظ کنیم و برای کارهای جزئی، چنان برآشفته نشویم که همه چیز را از دست بدهیم.
در این نوشته، به بررسی معنا و مفهوم اصلی این ضرب‌المثل کهن ایرانی می‌پردازیم. در ادامه با ما همراه باشید.
معنی برای یک دستمال قیصریه را به آتش کشیدن یعنی چه؟
1- مثل این است که برای به دست آوردن یک چیز کم‌ارزش، کارهایی کند که ضررهای بزرگی به بار می‌آورد.
2- به کسی گفته می‌شود که می‌خواهد اشتباهش را درست کند، اما نه تنها آن را جبران نمی‌کند، بلکه باعث می‌شود مشکل بزرگتر شود.
3- یعنی وقتی فرد برای کاری انرژی می‌گذارد که از اول محکوم به شکست است و نتیجه‌ای ندارد.
ریشه ضرب المثل
مردی جوان در یک مغازه پارچه‌فروشی کار می‌کرد. روزی معشوقه‌اش به دیدارش آمد. پس از گفت‌وگوهای معمول، نگاهش به دستمالی زیبا و قیمتی افتاد که از یکی از طبقات آویزان بود. از مرد درخواست کرد که آن دستمال را به او هدیه دهد، اما او نپذیرفت و گفت: این دستمال‌ها مال من نیست و اجازه ندارم آن را به کسی بدهم. برای بردنش باید پولش را بپردازم، اما من پول کافی ندارم.
دختر ناراحت شد و آن‌قدر پافشاری کرد تا سرانجام توانست مرد را راضی کند. دستمال را گرفت و رفت. چند دقیقه بعد، مرد به خود آمد و از کاری که کرده بود عمیقاً پشیمان شد. از ترس مجازات توسط صاحب مغازه، تصمیم گرفت مغازه را آتش بزند تا کسی متوجه نبودن آن دستمال گران‌قیمت نشود.
در گوشه‌ای از مغازه آتش کوچکی روشن کرد و از آنجا دور شد. آتش کم‌کم از پارچه‌ای به پارچه دیگر سرایت کرد و تمام مغازه را فرا گرفت. سپس به مغازه‌های مجاور هم رسید و در نهایت همه بازار در آتش سوخت.
از آن پس، این داستان تبدیل به ضرب‌المثلی شد که می‌گوید: به خاطر یک دستمال، همه بازار را به آتش کشید!