گاهی در زندگی پیش می‌آید که مشکلات آنقدر پشت سر هم می‌آیند که آدم فکر می‌کند دیگر نمی‌تواند تحمل کند. درست در همین لحظات است که یک مشکل تازه و غیرمنتظره هم به همه‌ی آن‌ها اضافه می‌شود و انگار طاقت آدم به پایان می‌رسد.
این دقیقاً همان حالتی است که ضرب‌المثل “از قضا سرکنگبین صفرا فزود” آن را توصیف می‌کند. سرکنگبین که خود یک شربت ترش و مقوی است، نماد چیزهای خوب و خوشایند در زندگی است. اما وقتی به آن “صفرا” که بسیار تلخ است اضافه شود، تمام مزۀ خوب آن از بین می‌رود و غیرقابل تحمل می‌شود.
این ضرب‌المثل به زیبایی نشان می‌دهد که چطور یک مشکل کوچک و جدید، در میانۀ یک زندگی پر از دردسر، می‌تواند آخرین تحمل انسان را از بین ببرد و همه چیز را خراب کند.
در این نوشته می‌خواهیم ببینیم این ضرب‌المثل کهن ایرانی چه معنایی دارد و چه مفهومی را می‌رساند.
معنی از قضا سرکنگبین صفرا فزود یعنی چه؟
ابتدا باید بفهمیم سرکنگبین چه چیزی است.
سرکنگبین (یا سرکه انگبین) یک نوشیدنی سنتی است که از مخلوط کردن عسل، سرکه و نعنا تهیه می‌شود. خاصیت اصلی آن این است که صفرا را کاهش می‌دهد. (در گذشته به عسل، انگبین می‌گفتند.)
۱- گاهی چیزهایی که فکر می‌کنیم نتیجه خوبی دارند، برعکس عمل می‌کنند و اثر بدی به جا می‌گذارند. مثال آن همین سرکنگبین است؛ طبق این ضرب‌المثل، گاهی این شربت به جای کم کردن صفرا، آن را بیشتر می‌کند و در نتیجه، به جای درمان، خودش به یک مشکل تبدیل می‌شود.
۲- بعضی وقت‌ها چیزی که برای درمان یک بیماری استفاده می‌شود، خودش باعث شدت‌یافتن درد می‌شود. در بخشی از نامه ۳۱ نهج‌البلاغه، حضرت علی علیه السلام به فرزندشان امام حسن مجتبی علیه السلام می‌فرمایند: رُبَّما کانَ الدَّواءُ داءً، و الدَّاءُ دَوَاءً؛ یعنی چه بسا دارو خودش بیماری شود و بیماری، درمان گردد. (شبیه به همین ضرب‌المثل)
۳- این ضرب‌المثل از نظر معنایی به این مثل نزدیک است: هر چه بگندد نمکش می‌زنند، وای به روزی که بگندد نمک.
۴- یعنی ممکن است هر وسیله یا روشی که انسان برای رسیدن به هدفش استفاده می‌کند، نه تنها به او کمک نکند، بلکه او را از هدف دورتر هم بکند.
۵- بعضی افراد این ضرب‌المثل را زمانی به کار می‌برند که برای حل یک مشکل، بهترین راه‌حل را انتخاب می‌کنند، اما در کمال ناباوری نه تنها مشکل حل نمی‌شود، بلکه بر مشکلات قبلی نیز افزوده می‌گردد.
پیشنهاد: ضرب‌المثل “هر چه بگندد نمکش می‌زنند”
اختصاصی-ندابلاگ