انواع تقسیم بندی در موسیقی
موسیقی زبانی است که در سراسر جهان شنیده و درک میشود و احساسات انسان نیز در آن نقش دارد. این هنر در دورههای گوناگون پدید آمده یا دگرگون شده است. به همین دلیل، موسیقی را میتوان به شیوههای مختلفی دستهبندی کرد. در این قسمت از وبلاگ ندابلاگ، با انواع دستهبندیهای موسیقی آشنا خواهید شد.
بر اساس دورهٔ هنری پیدایش :
موسیقی سدههای میانه
موسیقی دوره نوزایی
موسیقی سبک باروک
موسیقی دوره کلاسیک
موسیقی سبک رمانتیک
موسیقی دوره مدرن
موسیقی روزگار معاصر
بر اساس ساختار آواشناسی :
موسیقی بر اساس چگونگی قرارگیری نتها در کنار یکدیگر به دو گونه اصلی تقسیم میشود:
نوع اول، موسیقی است که در آن نتها به صورت جداگانه و با فاصلههای مشخصی پشت سر هم میآیند.
نوع دوم، موسیقی است که در آن نتها به صورت پیوسته و بدون فاصلههای آشکار به یکدیگر متصل هستند.
بر اساس ساختار گام|گامها :
گامهای موسیقی به دو دسته اصلی تقسیم میشوند: گام کروماتیک و گام دیاتونیک.
**گام کروماتیک:**
در این گام، همه نیمپردههای موجود بین نتها پشت سر هم نواخته میشوند. به بیان ساده، شما همه کلیدهای سفید و سیاه پیانو را به ترتیب و بدون هیچ فاصلهای اجرا میکنید. این گام مانند یک نردبان است که از همه پلههای کوچک و پشت سر هم استفاده میکند.
**گام دیاتونیک:**
این گام از هفت نت اصلی تشکیل شده و بین نتها ترکیبی از پرده و نیمپرده وجود دارد. مانند گام ماژور یا مینور که معمولاً میشناسیم. این گام مانند نردبانی است که برخی پلههای آن بزرگتر (پرده) و برخی کوچکتر (نیمپرده) هستند.
بر اساس تعداد نتها در گام:
گام پنجنتی (مانند موسیقی سنتی ژاپن)
گام تکنتی (مانند برخی سازهایی که تنها یک نت تولید میکنند، همچون بعضی شیپورهای نظامی یا سوت)
گام ششنتی
از دیدگاه ضرباهنگ :
انواع دستهبندیها در موسیقی
موسیقی بیوزن: به موسیقیای گفته میشود که ریتم مشخص و آشکاری ندارد. مانند برخی از آوازهای سنتی ایرانی.
موسیقی ریتمیک: به موسیقیهایی گفته میشود که وزن و ریتم مشخصی دارند. نمونههای آن شامل قطعاتی است که برای رقص ساخته میشوند، یا قطعاتی مانند پیشدرآمد و مارش.
سرعتهای مختلف در اجرای موسیقی:
لارگو: خیلی آرام و سنگین
آداجیو: با سرعت آهسته
پرستو: بسیار تند و سریع
آلگرو: با سرعت تند
آندانته: با سرعت معمولی و روان
آلگرتو: نسبتاً تند و شاداب
از دیدگاه ناحیه پیدایش :
موسیقی محلی
موسیقی مناطق مختلف
موسیقی شرق
موسیقی غرب
موسیقی ایران
موسیقی عرب
موسیقی فلامنکو
موسیقی کانتری
(و سبکهای بسیار دیگر)
از دیدگاه خاستگاه معنایی-کلامی و جایگاه اجتماعی :
موسیقی مذهبی
موسیقیهای مراسم مذهبی (مانند موسیقیهای عرفانی یا صوفیانه، موسیقیهای جشن عروسی یا مراسم سوگواری)
موسیقی بلوز
موسیقی پاپ
موسیقی راک
موسیقی متال
موسیقی مخصوص کودکان
نوحهخوانی
تواشیح
از لحاظ اولویّت کلام یا ساز :
آهنگهای با خواننده
آهنگهای بدون خواننده
از دیدگاه کاربردی :
موسیقی درمانی، مانند نواهای آیینی زار در جنوب ایران یا آهنگهای ویژهای که برای آرامش و تمرین ذهنی ساخته میشوند.
موسیقی مناسب برای رقص.
موسیقی که برای فیلمها ساخته میشود.
موسیقی نظامی مانند مارش.
از لحاظ سازبندی (ارکستراسیون) و آوایی :
موسیقی را میتوان به روشهای گوناگونی دستهبندی کرد. در ادامه برخی از این انواع را میخوانید:
**موسیقی تکنوازی (سولو)**
به قطعهای گفته میشود که تنها توسط یک نوازنده اجرا میگردد.
**موسیقی سمفونیک**
این نوع موسیقی معمولاً توسط ارکستر بزرگی از نوازندگان با سازهای متنوع اجرا میشود و ساختاری پیچیده و چندبخشی دارد.
**موسیقی اپرا**
یک نمایش دراماتیک و کامل است که تمامی گفتگوها و داستان آن با آواز و همراهی ارکستر بیان میشود.
**دونوازی (دوئت)**
قطعهای است که برای اجرا توسط دو نوازنده یا دو خواننده طراحی شده است.
**سهنوازی (تریو)**
مخصوص اجرای سه نوازنده یا سه خواننده است.
**چهارنوازی (کوارتت)**
قطعهای که برای چهار نوازنده یا خواننده نوشته شده است.
**موسیقی تلفیقی (فیوژن)**
سبکی که در آن دو یا چند سبک مختلف موسیقی با هم ترکیب میشوند تا صدایی جدید و یکپارچه ایجاد کنند.
**موسیقی ضربی**
در این گونه، ریتم و ضربآهنگ نقش اصلی را بر عهده دارند و معمولاً با سازهای کوبهای اجرا میشود.
**موسیقی آرشهای**
به موسیقیای گفته میشود که با سازهای زهیِ آرشهدار مانند ویولن اجرا میگردد؛ مانند گروههای کوارتت زهی یا ارکسترهای سازهای بادی.
**موسیقی آوایی (وکال)**
در این نوع، تمرکز اصلی بر روی صدای خواننده یا گروه کر است؛ مانند آثار ارکستر آوازی تهران یا گروه کر کلسیا.
بر پایه فرم موسیقی :
سونات
قطعهای است که معمولاً برای یک ساز تنها (مثل پیانو) یا یک ساز به همراهی پیانو نوشته میشود و ساختاری چندقسمتی دارد.
سمفونی
یک اثر موسیقایی بزرگ و گسترده برای ارکستر کامل است که در چند بخش مجزا اجرا میشود.
پرلود (پیشدرآمد)
قطعهای کوتاه است که به عنوان مقدمه و آغازگر یک اثر بزرگتر نواخته میشود.
مینوئت
یک قطعه با ریتم آرام و موقر است که ریشه در رقصهای اجتماعی گذشته دارد و معمولاً بخشی از یک اثر بزرگتر محسوب میشود.
پیشنوا (اُورتور)
مقدمهای است که در ابتدای یک اپرا، اوراتوریو یا باله اجرا میشود و شنونده را برای فضای اصلی اثر آماده میکند.
کنسرتو
آثاری هستند که در آنها یک ساز تکنواز (مثل ویولن یا پیانو) در مقابل و همراهی با ارکستر قرار میگیرد و مهارت نوازنده به نمایش گذاشته میشود.
لایتموتیف یا نغمه معرف
نغمه یا تم کوتاه و مشخصی است که به یک شخصیت، شیء، مکان یا احساس خاص در یک اثر موسیقایی (اغلب در اپرا) گره خورده و با هر بار ظهور آن مفهوم، این نغمه نیز تکرار میشود.
بر اساس دستگاه یا مقام:
در موسیقی سنتی ایران، هفت مجموعه اصلی به نام دستگاه و پنج مجموعه فرعی به نام آواز وجود دارد. نمونههایی از این مجموعهها عبارتند از: دستگاه ماهور، دستگاه شور و آواز بیات ترک. هر دستگاه میتواند شامل بخشهای کوچکتری به نام «گوشه» باشد. علاوه بر این، در این موسیقی دوازده مقام اصلی نیز شناخته میشود که از جمله آنها میتوان به مقامهای راست، زیر، اصفهان و حجاز اشاره کرد.