محبوبیت ساز گیتار بر همگان آشکار است و همواره علاقهمندان فراوانی داشته است. اما آیا تاکنون از خود پرسیدهاید که چه کسی برای نخستین بار گیتار را اختراع کرد؟ در ادامه این نوشته، بیشتر با تاریخچه این ساز آشنا خواهیم شد.
مخترع گیتار چه کسی است؟
گیتار یک ساز زهی است که با مضراب یا انگشتان دست به صدا درمیآید. سیمهای آن با لرزش، صدا تولید میکنند و به همین دلیل در دسته سازهای زهی یا کوردوفون قرار میگیرد.
گیتار رایج امروزی معمولاً شش سیم دارد. این ساز تاریخچه کهنی هم در ساختار و هم در روشهای نواختن دارد و همپا با دگرگونیهای موسیقی غرب، پیشرفت زیادی کرده است. این پیشرفت باعث به وجود آمدن انواع مختلفی از گیتار شده و اکنون این ساز جایگاه مهمی در موسیقی جهان دارد.
گیتار سازی با قدمت طولانی است. روند تغییر و بهبود آن در طول زمان نه تنها تحت تأثیر سلیقههای موسیقایی و روشهای ساخت قرار گرفته، بلکه تعدادی از سرمایهگذاران خوشسلیقه و هنرمند نیز به طور مستقیم در آن نقش داشتهاند.
در بسیاری از منابع تاریخی آمده است که زریاب، موسیقیدان ایرانی و شاگرد اسحاق موصلی، مخترع گیتار شناخته میشود. نقش زریاب به عنوان یک موسیقیدان برجسته و از افراد اثرگذار بر موسیقی فلامنکو غیرقابل انکار است.
او که در دوران حکومت عبدالرحمن دوم، یک مدرسه موسیقی در شهر کوردوبا بنیان نهاد، از کسانی است که در انتقال و تأثیر موسیقی ایرانی و عربی بر موسیقی محلی اسپانیا نقش داشتهاست.
زندگی نامه زریاب
ابوالحسن علی بن نافع که با نام زریاب شناخته میشود، یک موسیقیدان، خواننده و نوازنده بربط با اصالت ایرانی بود. بسیاری اختراع ساز گیتار را به او نسبت میدهند.
او در دوران حکومت عباسیان میزیست و همدوره با موسیقیدانان بزرگی مانند ابراهیم موصلی و پسرش اسحاق بود که در دربار عباسیان فعالیت میکردند.
ابوالحسن علی بن نافع که به بصری معروف بود، از موسیقیدانان برجسته ایرانی به شمار میرفت. به دلیل رنگ تیره پوستش، او را زریاب میخواندند که در آن زمان نام پرندهای سیاهرنگ بود. او دانش گستردهای در زمینههایی مانند هندسه، زمینشناسی و جغرافیا داشت.
او موسیقی را در بغداد نزد اسحاق موصلی آموخت و در این هنر به پیشرفت چشمگیری رسید. شهرت او به حدی گسترش یافت که به دربار هارون الرشید، خلیفه عباسی راه پیدا کرد. به دلیل اطلاعات علمی، ادبی و مهارت بالا در موسیقی، مورد توجه قرار گرفت و به رقیبی برای استادش، اسحاق موصلی، تبدیل شد.
زریاب که در ادبیات، نجوم و جغرافیا نیز دانش کافی داشت، در نواختن بربط، ساختن آهنگ و آواز استاد بود. با نوآوریهایی که از خود نشان میداد، پیشبینی میشد که به زودی جایگاه اسحاق را در دربار خلیفه بگیرد.
از ابداعات او این بود که به ساز بربط ایرانی که در آن زمان رایج بود و چهار سیم داشت، یک سیم دیگر افزود و آن را به سازی پنج سیم تبدیل کرد.
همچنین مضراب بربط را که پیش از او از چوب ساخته میشد، از ناخن عقاب ساخت و با این کار، صدای حاصل از نواختن ساز را دلنشینتر و خوشآهنگتر نمود.