آیا تا به حال برایتان پیش آمده که آهنگی را بشنوید و سپس مدتی طولانی آن را بیاختیار در ذهن خود تکرار کنید؟ در دنیای علم برای این تجربه رایج، نامی خاص در نظر گرفته شده است. به این حالت “کرم گوش” میگویند. در ادامه این مطلب، بیشتر با این پدیده آشنا خواهید شد.
کرم گوش چیست؟
گاهی پیش میآید که بخشی از یک آهنگ بیاختیار در ذهن ما تکرار شود و انگار از ذهنمان بیرون نمیرود. دانشمندان به این حالت «کرم گوش»، «آهنگ چسبنده» یا «سندروم موسیقی چسبناک» میگویند. بیشتر مردم این تجربه را داشتهاند: قسمتی از یک آهنگ قدیمی ناگهان در خاطرشان زنده میشود و مدام در ذهنشان پخش میشود.
اصطلاح «کرم گوش» در واقع از یک واژه آلمانی با همین معنی گرفته شده است. در موسیقی آلمان، این اصطلاح برای آهنگهایی به کار میرود که ریتم تند دارند و در آنها برخی از جملههای موسیقی بارها تکرار میشوند؛ به شکلی که هم جذاب هستند و هم میتوانند پس از مدتی آزاردهنده شوند.
در تعریف جهانی، کرم گوش به بخشهایی معمولاً کوتاه از یک ترانه یا قطعه موسیقی گفته میشود که به صورت ناخودآگاه به ذهن فرد راه مییابد. در این حالت، فرد احساس میکند که آن موسیقی را میشنود، در حالی که در واقع هیچ منبع صوتی آن را پخش نمیکند.
کرم گوش در دنیای موسیقی به چه مفهومی اشاره دارد؟
کرم گوش به آن لحن یا آهنگی گفته میشود که ناگهان در ذهن شما گیر میافتد و مدام تکرار میشود. این اتفاق معمولاً بدون خواست شما رخ میدهد؛ یعنی شما آهنگ را در ذهن خود میشنوید حتی وقتی که در سکوت هستید یا به چیز دیگری فکر میکنید. گاهی اوقات فقط یک بخش کوتاه از ترانه، مانند قسمتی از ملودی یا چند کلمه از متن، بارها و بارها در فکر شما تکرار میشود.
این پدیده بسیار رایج است و تقریباً برای همه پیش آمده است. معمولاً قطعات موسیقی با ملودی ساده، جذاب و تکرارشونده، بیشتر احتمال دارد که به کرم گوش تبدیل شوند. شنیدن اخیر یک آهنگ یا مواجهه با یک یادآوری کوچک از آن (مثلاً دیدن کلمهای مرتبط) میتواند باعث شروع این چرخه ذهنی شود.
در حقیقت، کرم گوش مانند یک حلقه تکرارشونده از موسیقی است که ذهن ما به طور موقت آن را “اجرا” میکند و رهایی از آن گاهی نیازمند مشغول کردن ذهن با یک ملودی یا فعالیت فکری دیگر است.
تحقیقات علمی
تحقیقات نشان میدهد تقریباً ۹۰ درصد افراد، دست کم هفتهای یک بار این تجربه را دارند. شاید ما خیلی به آن توجه نکنیم و سریع از آن بگذریم، اما روانشناسان این پدیده را جدی گرفتهاند و برای آن دلایل علمی پیدا کردهاند.
بر اساس پژوهشهای علمی، گاهی مغز ما به طور ناخودآگاه یک آهنگ یا ملودی را بارها و بارها تکرار میکند و ما کنترلی روی توقف آن نداریم. گروهی از محققان انجمن روانشناسی آمریکا با انجام یک مطالعه گسترده، دلیل علمی این اتفاق را کشف کردهاند.
در قرن نوزدهم، روانشناس آلمانی «هرمان ابینگهاوس» که به خاطر کارهایش در زمینه حافظه شناخته میشود، پدیدهای به نام «بازیابی غیرارادی حافظه» را معرفی کرد. به نظر میرسد این آهنگهای تکرارشونده در ذهن، نمونهای از همین پدیده باشند. البته خود آهنگ هم باید ویژگیهای خاصی داشته باشد تا بتواند اینگونه در ذهن باقی بماند.
روانشناسان به این پدیده «کرم گوش» یا earworms میگویند. بر اساس مطالعهای در سال ۲۰۰۹، این آهنگهای ذهنی میتوانند از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشند و در موارد کمی هم ممکن است آزاردهنده شوند.
ویژگی های مشترک آهنگ هایی که به کرم گوش تبدیل می شوند
براساس گزارش سایت انگجت، پژوهشگران آهنگهای معروفی که اغلب به عنوان «کرم گوش» شناخته میشوند (ترانههایی که مدام در ذهن تکرار میشوند) را با ترانههای پُردهدستی که ممکن است به همان اندازه گیرا نباشند مقایسه کردند. هدف آنها این بود که بفهمند چه چیز باعث میشود یک آهنگ به شکلی اعتیادآور در ذهن بچرخد.
بر پایه یافتههای این محققان، موسیقیهایی که به کرم گوش تبدیل میشوند چند ویژگی مشترک دارند: معمولاً ضربآهنگ تندتری دارند، از الگوی ملودیک آشنا و در عین حال فواصل یا تکرارهای غیرمنتظره و غیرمعمول بهره میبرند.