پیشدرآمد، یک فرم ریتمیک در موسیقی ایرانی است و از ساختارهای اصلی برای ساختن و اجرای قطعات در موسیقی کلاسیک ایران به شمار میرود. این قطعه، یک اثر ضربی و موزون است که بدون کلام و تنها با ساز اجرا میشود. به طور سنتی، پیشدرآمد آغازگر یک اجرای کامل موسیقی کلاسیک ایرانی است و فضای کلی دستگاه یا آوازی که قرار است نواخته شود را معرفی میکند؛ همان نقشی که یک قطعه آغازین در یک سمفونی ایفا میکند.
به بیان ساده، پیشدرآمد مانند یک معرفینامه رسمی برای شروع اجرای یک دستگاه موسیقی یا ارکستر سمفونیک است. در ادامه این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، بیشتر با ویژگیهای پیشدرآمد در موسیقی سنتی آشنا خواهید شد.
ویژگی های پیش درآمد در موسیقی سنتی چیست؟
پیشدرآمد قطعهای موسیقایی است که از گذشته توسط استادان موسیقی و ردیفدانان ساخته شده تا در آغاز یک اجرای موسیقی نواخته شود. همانطور که از نامش مشخص است، این قطعه پیش از بخش اصلی (درآمد) اجرا میشود.
نکته مهم دیگر درباره پیشدرآمد این است که برخلاف بسیاری از قالبهای معمول موسیقی ایرانی که در آنها موسیقی وظیفه همراهی خواننده یا رقصندگان را دارد، پیشدرآمد بهطور ویژه بر هنرنمایی نوازندگان تمرکز دارد.
پیشدرآمد گاهی با قالبهای موسیقی غربی مانند روندو و اورتور، و نیز با پیشپرده در نمایشهای تئاتر مقایسه شده است. پیشدرآمدها معمولاً سرعت آهستهای دارند و وزن آنها از الگوهای تکرارشونده تشکیل شده است.
ضربآهنگهای رایج در پیشدرآمد
ضربهای معمول در پیشدرآمد اغلب ششچهار و ششهشت آهسته هستند. با این حال، رکنالدین مختاری پیشدرآمدهایی با سرعت بیشتر و در وزن دوضربی نیز آفرید که به تدریج مورد استقبال قرار گرفت. اگرچه محوریت پیشدرآمد بر مایه اصلی دستگاه بعدی است، اما حرکت به سمت دستگاهها و آوازهای دیگر نیز در آن معمول میباشد.
همیشه پیشدرآمد تنها پیش از درآمد دستگاه یا آواز اجرا نمیشود؛ گاهی پیش از اجرای گوشههای دیگر نیز یک پیشدرآمد ویژه آن گوشه نواخته میشود. علاوه بر پیشدرآمدهای فراوانی که توسط درویشخان و رکنالدین خان ساخته شده، از دیگر آثار مشهور در این قالب میتوان به پیشدرآمد اصفهان ساخته مرتضی نیداوود و پیشدرآمد اصفهان اثر رضا محجوبی اشاره کرد. این دو قطعه به ترتیب الهامبخش موسیقی تیتراژ مجموعههای تلویزیونی هزاردستان و کیف انگلیسی بودهاند.