در برخی از کنسرتهای موسیقی، شخصی را روی صحنه میبینید که با حرکت دستانش، نوازندگان را راهنمایی میکند. اما این شخص چه کسی است و چه نقشی دارد؟ در ادامه این نوشته، با رهبر ارکستر که نقش کلیدی در هماهنگی و بیان موسیقی دارد، بیشتر آشنا خواهید شد.
رهبر ارکستر به چه کسی گفته میشود؟
رهبر کسی است که هدایت یک گروه موسیقی یا ارکستر را بر عهده دارد. او نحوه اجرای قطعه موسیقی را به نوازندگان و خوانندگان نشان میدهد و هماهنگی بین اعضای گروه را ایجاد میکند. به این هنر و شیوه راهنمایی اجراکنندگان موسیقی، رهبری گفته میشود.
وظیفه رهبر
کار رهبر فقط این نیست که چوبدستی خود را تکان دهد و یک اجرای خوب روی صحنه ارائه کند و سپس برود. وظیفه اصلی رهبر، ارتقای سطح گروه است. رهبر باید نوازندگان یا خوانندگان را در اجرای یک قطعه موسیقی هدایت کند تا با ریتم درست و کیفیت مناسب و کامل، هماهنگ و یکپارچه عمل کنند.
رهبر باید سازها یا صداهای گوناگون را به تعادل برساند، طوری که مثلاً هیچ نوازنده یا خوانندهای صدای ساز یا آواز خود را نسبت به دیگران خیلی بلند یا خیلی آهسته اجرا نکند.
رهبر ارکستر باید با تمام سازها آشنا باشد و بداند هر کدام از آنها چگونه میتوانند صداهای مختلفی تولید کنند.
هدف اولیه یک رهبر، ارائه قطعهای است که به عنوان یک کل منسجم شناخته شود و تا جای ممکن با ایدهها و مقصود ذهنی رهبر هماهنگ باشد. ارکسترها، گروههای کر و دیگر مجموعههای موسیقی معمولاً رهبر دارند.
دستور چگونگی اجرای یک اثر موسیقی، از طریق اشارهها و حرکتهای بدنی رهبر ارکستر — که به صورت قراردادی مرسوم است — به نوازندگان منتقل میشود.
چوب رهبر
چوب رهبری، یک چوب نازک و دراز است که هنگام سکوت، از آن برای دادن فرمان به نوازندگان استفاده میشود.
از حدود آغاز سده پانزدهم میلادی، برای راهنمایی و رهبری گروههای آوازی، چندین صفحه کاغذ لولهشده به کار میرفت که به آن «سل فا» میگفتند. (این واژه برای روش آموزشی «سلفژ»* هم به کار میرود.) اما به مرور، یک چوب کوتاه جای آن را گرفت که با آن به میز میکوبیدند و همزمان با پا به زمین ضربه میزدند تا وزنهای موسیقی در تمرینها رعایت شود.