سازهایی هستند که در ساخت آنها از سیم استفاده شده و با کمان نواخته میشوند. در گروه سازهای ویولن، میتوان نمونههای مختلفی با اندازههای گوناگون یافت که هر کدام نام و ویژگیهای خود را دارند. این سازها به ترتیب از صدای زیر تا بم عبارتند از: ویولن، ویولا، ویولنسل و کنترباس و… . در این نوشته از وبلاگ ندابلاگ میخواهیم شما را با ساز کنترباس آشنا کنیم. امیدواریم تا پایان این مطلب با ما همراه بمانید.
معرفی ساز کنترباس
کنترباس بزرگترین و کمارتفاعترین ساز در خانواده سازهای زهی آرشهای است. نوازندگان آن را یا با کشیدن آرشه بر روی سیمها مینوازند یا با انگشت به سیمها زخمه میزنند (پیتزیکاتو).
در موسیقی کلاسیک غربی، این ساز بخش مهمی از گروه سازهای زهی در ارکستر محسوب میشود. کنترباس علاوه بر موسیقی کلاسیک، در سبکهای دیگر مانند جاز، بلوز و راک اند رول نیز به کار میرود.
کوک سیم های کنترباس
سیمهای این ساز از نازک به کلفت، یا از زیر به بم، به این ترتیب کوک میشوند: سیم اول سل، سیم دوم ر، سیم سوم لا و سیم چهارم می.
این ساز بزرگترین عضو خانوادهی سازهای زهی آرشهای از نظر اندازه است. به همین دلیل، نوازنده آن را روی زمین میگذارد و خود به حالت ایستاده آن را مینوازد.
کنترباس بزرگترین و بم ترین ساز زهی آرشهای
همانطور که پیش از این اشاره شد، کنترباس بزرگترین و کلفتترین صدا را در میان سازهای زهی آرشهای دارد و معمولاً چهار سیم دارد. با این حال، در بیشتر ارکسترهای امروزی، حداقل دو یا سه عدد از کنترباسها پنج سیم هستند (که یک سیم اضافی برای نتهای پایینتر مثل سی یا دو به آنها افزوده شده است).
کار این ساز در ارکستر تنها ایجاد عمق و قدرت در بخش بم موسیقی نیست، بلکه اساس و پایه ریتم قطعه نیز اغلب به وسیله کنترباس شکل میگیرد. از کنترباس گاهی به عنوان «باس ادامهدار» نیز استفاده میشود (یعنی خط بمی که در طول قطعه پیوسته نواخته میشود و با کمک عددهایی که زیر نتهای آن نوشته میشود، آکوردها و هارمونی قطعه را مشخص میکند).
قطعات تکنوازی (سولو) یا کنسرتو به ندرت برای کنترباس نوشته شدهاند و یکی از دلایل اصلی آن، قدرت صدای محدود این ساز در فضاهای بزرگ مانند سالنهای کنسرت است.
تکنوازیهای کنترباس معمولاً صدایی آرام و دور دارند، اما هنگامی که چند کنترباس با هم به صورت گروهی مینوازند، صدای آنها قوی و رسا میشود. در اجراهای تکنوازی، معمولاً سیمهای کنترباس یک پرده بالاتر کوک میشوند تا رنگ صوتی آن شفافتر و درخشانتر شود.
ویژگی های کنترباس
کنترباس بزرگترین و بمصداترین ساز در گروه سازهای زهیای است که با آرشه نواخته میشود.
سیمهای آن از زیر به بم به ترتیب نتهای سل، ر، لا و می کوک میشوند.
برخلاف سازهایی مانند ویلن، سیمهای کنترباس به صورت معکوس کوک میگردند.
صدای این ساز در عمل یک اکتاو پایینتر از نتی است که روی کاغذ نوشته میشود و برای نوشتن نتهای آن از کلید فا در خط چهارم استفاده میکنند.
کنترباس معمولاً چهار سیم دارد، ولی گونههای پنج سیمه آن نیز موجود است. کنترباسهای پنج سیمه میتوانند چهار نت بمتر از نوع چهار سیمه اجرا کنند.
فاصلهی کوک بین سیمهای این ساز یک فاصلهی چهارم درست است و اولین سیم آن، زیرترین صدا را تولید میکند.
نوازندگی کنترباس
نوازنده با دست راست آرشه را روی سیمها حرکت میدهد و باعث لرزش آنها میشود.
تندی حرکت آرشه و مقدار فشاری که بر سیمها وارد میکند، بلندی صدا و کیفیت آن را مشخص میکند.
تعیین زیروبمی صداها به عهده دست چپ است؛ نوازنده با فشار دادن نقاط گوناگون سیم بر روی دسته ساز، طول بخش لرزان سیم را کم و زیاد کرده و در نتیجه صدای تولیدشده را زیر یا بم میکند.
به این عمل انگشتگذاری گفته میشود که باعث میشود بخشی از سیم که بین انگشت و گوشیهای ساز قرار میگیرد، نلرزد. به این روش از هر یک از چهار سیم ویولن میتوان محدوده مشخصی از نتهای زیر و بم را ایجاد کرد.
برای نواختن کنترباس معمولاً از دو گونه آرشه استفاده میشود:
آرشه آلمانی
آرشه فرانسوی
از لحاظ شکل، در آرشه فرانسوی فاصله بین قسمت نگهدارنده آرشه و چوب آن، کمتر از آرشه آلمانی است. (آرشه فرانسوی شباهت زیادی به آرشه سایر سازهای زهی دارد). هر یک از این دو آرشه، روش نواختن مخصوص به خود را دارند.