فخری ملکپور، با نام اصلی فخرالسادات ملکپور، از هنرمندان برجسته موسیقی ایران به شمار میرود. او در زمینههای نوازندگی، ساختن آهنگ و پژوهش موسیقی فعالیت داشته و از چهرههای شناختهشده در میان زنان هنرمند این عرصه است. در ادامه، با کارها و تلاشهای هنری او بیشتر آشنا خواهید شد.
بیوگرافی فخری ملک پور
او در اول مهرماه سال ۱۳۱۴ در تهران به دنیا آمد. پدرش، سیدذبیح الله مَلِک پور، با هنرمندان زیادی رفت و آمد داشت و همین موضوع باعث شد که او از ۹ سالگی نواختن پیانو را نزد مرتضی محجوبی شروع کند. به مدت دوازده سال، ردیفهای سازی و آوازی موسیقی ایرانی و همچنین شیوهی نوازندگی مرتضی محجوبی را فرا گرفت.
ملک پور نواختن سهتار را نزد احمد عبادی آموخت، شناخت آواز را از ادیب خوانساری یاد گرفت، با تمبک نزد حسین تهرانی آشنا شد و اصول آهنگسازی را نیز از علی تجویدی فراگرفت.
نمونهای عالی برای مفهوم «مکتبداری» درموسیقی کلاسیک ایرانی
نمونهای برجسته از معنای «مکتبداری» در موسیقی سنتی ایران را میتوان در کارهای ایشان دید. این ویژگی، جایگاه و ارزش ایشان را فراتر از یک نوازندهی آگاه و پرشور نشان میدهد. از جنبههای مختلف، موقعیت ایشان در موسیقی کلاسیک ایرانی، ویژه و متفاوت از دیگر هنرمندانی است که عمر خود را در نواختن ساز خود صرف کردهاند و بر پایه استعدادشان به جایگاهی رسیدهاند.
ادامه مسیر هنری فخری ملک پور:
استاد ملک پور مدتی نزد فوزیه مجد، موسیقی کلاسیک را آموخت. او با هنرمندان بزرگی مانند پرویز یاحقی، محمود خوانساری، اسدالله ملک، فرهنگ شریف، رضا ورزنده، حسین کسایی، عبدالوهاب شهیدی و محمدرضا شجریان همکاری داشته است.
او علاوه بر نوازندگی و ساختن آهنگ، سالهای زیادی نیز به آموزش پیانو پرداخته است. از ایشان به عنوان تنها شاگرد و کسی که روایتگر مستقیم سبک مرتضی محجوبی است، یاد میشود.
تمام آنچه را فراگرفته بود، در نواختن پیانو به سبک ایرانیِ استاد محجوبی به کار بست: نرمی و ظرافت نواختن سهتار، شیرینی ضربیخوانی و تنبکنوازی، کششها و حسهای زیبای آواز ایرانی و همچنین شناخت شعر؛ همه اینها در نوازندگی پُردحسن و احساس خانم ملکپور آشکار است.
به طور کلی، هنر نوازندگی پیانوی ایرانی، بسیار به شناخت ردیفهای موسیقی و توانایی نواختن یک ساز اصیل ایرانی (به ویژه سهتار) وابسته است. خود استاد محجوبی نیز در جوانی همین راه را رفته بود و به شاگردان بااستعداد خود همین روش را توصیه میکرد.
ایشان تنها شاگرد بازماندهی مرتضیخان محجوبی (از پایهگذاران موسیقی ملی ایران) است که پیانو را به روش مستقیم و از طریق نتهای ابداعی محجوبی فراگرفته است.
امتداد مسیر اساتید
خانهاش را عکسهای استادان موسیقی ایرانی پُر کردهاند؛ مرتضی محجوبی، احمد عبادی، حسن کسایی، جلیل شهناز، ادیب خوانساری و هنرمندان بسیار دیگری. روی پیانوی بزرگش یک ترمهی یزدی پهن شده. خودش تعریف میکند که هر شب، پیش از خواب، حتماً کنار سازش میرود و قطعهای میزند.
علاوه بر این، او زیاد علاقهای به انتشار آلبوم یا برگزاری کنسرت ندارد و در تمام این سالها، آموزش را انتخاب کرده است: «من آموزش را بیشتر دوست دارم، چون میخواهم با شیوهی تدریس محجوبی، یاد استادم را زنده نگه دارم.
شنیده شده که بانو ملک پور برای آموزش، هیچ پولی از شاگردانش دریافت نمیکند: «من تنها به خاطر استادم است که درس میدهم. برای اینکه نامش باقی بماند. میخواهم شاگردانی پرورش دهم که یادآور محجوبی باشند. دوست ندارم از کسی پول بگیرم و به این موضوع افتخار میکنم که تا امروز حتی یک ریال هم بابت آموزش موسیقی نگرفتهام. البته شاگردان زیادی هم نمیپذیرم. فقط کسانی را قبول میکنم که عاشق موسیقی ایرانی هستند. از سوی دیگر، نمیخواهم از راه آموزش موسیقی، درآمدی وارد زندگیام شود.»
او تا به حال کنسرتی هم برگزار نکرده است. در پاسخ به این پرسش که اگر شما کنسرت پیانوی ایرانی اجرا نکنید، پس چه کسی شایستهی انجام این کار است؟ با شرمی ویژه میگوید: «من را بکشند، کنسرت نمیدهم. در تنهایی خودم، بد ساز نمیزنم، اما دوست ندارم در حضور دیگران پیانو بنوازم. میخواهم در حریم خصوصی خودم باشم. همین آلبومهایی هم که از من منتشر شده، به اصرار دوستانم بوده است.»
آثارهنری
از آثار هنری ارزشمند فخری ملکپور میتوان به این موارد اشاره کرد:
مشق استاد (شامل سه لوح فشرده از اجراهای فخری ملکپور به همراه دستنوشتههای استاد مرتضی محجوبی)
طربانگیز
آه باران (که با صدای محمدرضا شجریان همراه است)
به که مانی (با آواز مظفر شفیعی)
نسیم بهاری
آیینه خیال
جوایز؛ تجلیل و تقدیرنامه ها:
در شهریور ماه سال ۱۳۹۶، مراسمی برای بزرگداشت فخری ملکپور و پاسداشت هنر او در تالار وحدت تهران برگزار گردید. سپس در دی ماه سال ۱۳۹۷، در چهارمین دوره جشن موسیقی ما، جایزه ویژهای برای نوازندگی به وی اعطا شد و از او تقدیر به عمل آمد. همچنین در بهمن ماه همان سال، در آیین پایانی سی و چهارمین جشنواره موسیقی فجر، یک بار دیگر از فخری ملکپور تجلیل شد.