یکی از واژههایی که احتمالاً به گوش نوآموزان پیانو خورده است، «اکتاو» است. اما اکتاو به چه معناست؟
در دانش موسیقی، اکتاو به فاصلهی بین دو نت همنام پشت سر هم گفته میشود. اگر دوست دارید این مفهوم را بهتر درک کنید، خواندن ادامهی این نوشته در وبلاگ ندابلاگ را از دست ندهید.
اُکتاو چیست؟
در دانش موسیقی، اُکتاو به فاصله بین دو نت همنام پشت سر هم گفته میشود. هر ساز موسیقی، محدوده خاصی از صداها را تولید میکند که معمولاً با شمردن تعداد این فواصل هشتتایی سنجیده میشود. طبیعی است که سازهای گوناگون، تعداد اکتاوهای مختلفی دارند.
اگر فرکانس دو نت پشت سر هم که یک اکتاو با هم فاصله دارند را اندازه بگیریم، فرکانس یکی از آنها دو برابر دیگری خواهد بود. به بیان دیگر، نتهایی که با فاصله یک اکتاو از هم قرار میگیرند، یک دنباله عددی مرتب را میسازند. برای نمونه، نت «لا» در اکتاو چهارم پیانو (A4)، فرکانسی برابر ۴۴۰ هرتز دارد و نت «لا»ی بعدی (A5)، فرکانسی معادل ۸۸۰ هرتز دارد.
اُکتاو در ساز محبوب پیانو
اکتاو که گاهی به شکلهای ۸ve و P8 هم نشان داده میشود، در لاتین به معنای عدد هشت است. در موسیقی، این کلمه به هفت نت اصلی یعنی Do, Re, Mi, Fa, Sol, La, Si و همچنین نت هشتم که تکرار نت Do اول با فاصلهی هفت نت قبلی است، اشاره دارد.
معمولاً محدوده صوتی سازهای مختلف را با شمارش همین هشت نت که یک اکتاو را تشکیل میدهند، اندازهگیری میکنند. طبیعی است که هر ساز میتواند تعداد اکتاوهای متفاوتی داشته باشد.
به این ترتیب، اصوات موسیقی به بخشهای کوچکتری به نام اکتاو تقسیم میشوند. هر اکتاو در محدوده مشخصی از فرکانس قرار میگیرد، به طوری که فرکانس ابتدا و انتهای آن با هم برابر است.
نکته کلیدی این است که فرکانس هر نت، دو برابر فرکانس نت همنام خود در اکتاو قبلی است. برای مثال، اگر فرکانس نت «لا» در اکتاو سوم ۴۳۷ هرتز باشد، فرکانس نت «لا» در اکتاو چهارم ۸۷۴ هرتز خواهد بود. فرکانس نتهایی که پشت سر هم و با فاصلههای موسیقایی یکسان قرار میگیرند، به صورت تصاعد هندسی افزایش مییابند. در واقع، یک اکتاو روی پیانو شامل هفت نت سفید و تمام کلیدهای سیاه بین آنها میشود.
اکتاو چیست؟
پیانو چند اکتاو دارد؟
حالا که با معنی اکتاو آشنا شدید، باید بگویم یک پیانوی معمولی و رایج، ۵۲ کلید سفید و ۳۶ کلید سیاه دارد. اگر این اعداد را با هم جمع کنیم، میبینیم که پیانو در مجموع ۸۸ کلید دارد که معادل هفت اکتاو کامل است. وقتی میگوییم یک اکتاو را مینوازیم، منظورمان فقط نتهای سفید یا همان کلیدهای اصلی نیست، بلکه پنج کلید سیاه که نتهای فرعی بین یک اکتاو محسوب میشوند نیز بخشی از آن هستند.
یادتان باشد که برای نواختن بسیاری از آهنگها، لازم نیست از همهی این هفت اکتاو استفاده کنید. احتمالاً قطعاتی را خواهید نواخت که تمرکزشان بیشتر روی نتهای میانی صفحه کلید است و از نتهای خیلی پایین یا خیلی بالا کمتر استفاده میشود.
نامگذاری اکتاوها
وقتی که میخواهیم یک گام را به طور دقیق تعریف کنیم، باید محدوده صوتی یا رِجیستر آن را هم در نظر بگیریم. در واقع اگر در گام شما نتهایی مثل C دیز یا B بمل وجود داشته باشد، آنچه دارید فقط یک نوع گام نیست، بلکه یک خانواده از گامهاست. برای داشتن یک گام مشخص، باید هم نوع نتها و هم محدوده صوتی آن را مشخص کنیم.
ما برای تعیین محدوده صوتی از استاندارد سازمان بینالمللی استاندارد (ISO) استفاده میکنیم. در این روش، نت C میانی (نت دوی که معمولاً در پیانو مرکز است) به عنوان C4 شناخته میشود. اگر یک اکتاو بالاتر برویم، به C5 میرسیم و اگر یک اکتاو پایینتر برویم، به C3.
نکته مهم در این روش این است که هر اکتاو از نت C شروع میشود و به نت B ختم میشود. پس اگر یک گام صعودی را از نت C میانی شروع کنیم، شامل این نتها خواهد بود.