در این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، میخواهیم یکی از سازهای قدیمی و تأثیرگذار را به شما معرفی کنیم که حتی در موسیقی امروزی نیز جایگاه ویژهای دارد. اگر دوست دارید با سازها آشنا شوید و خصوصاً دربارهی ساز زیتر بیشتر بدانید، پیشنهاد میکنیم این مطلب را دنبال کنید.
ساز زیتر چیست؟
نام ساز زیتر از کلمه یونانی “cithara” گرفته شده است. در گذشته، به هر سازی که دارای سیمهای زیاد روی یک صفحه تخت بود و طول سیمها به اندازه بدنه ساز میرسید، زیتر گفته میشد. این ساز میتواند از یک تا بیش از پنجاه سیم داشته باشد؛ اما نوع اروپایی آن معمولاً بین ۳۰ تا ۴۰ سیم دارد.
زیتر را معمولاً روی میز یا روی پاهای نوازنده قرار میدهند و با انگشتان یا یک مضراب مینوازند. سیمهایی که به نوازنده نزدیکتر هستند با دست چپ و سیمهای دورتر با دست راست به صدا درمیآیند. سیمهای سمت چپ معمولاً در دستههای سه یا چهارتایی قرار گرفتهاند و برای نواختن آکورد با دست چپ استفاده میشوند. سیمهای سمت راست هم به صورت تکی یا دوتایی هستند و برای نواختن ملودی کاربرد دارند.
کوک کردن زیتر ممکن است بسته به سازنده یا مدل آن تفاوتهای زیادی داشته باشد. با این حال، معمولاً روی خود ساز یک راهنمای رنگی یا یک برچسب در زیر سیمها نصب میشود تا کوک مشخص شود. امروزه معمولاً سه نوع زیتر شناخته میشود: زیتر کنسرت، زیتر آلپاین و زیتر آکورد.
تاریخچه ساز زیتر
کهنترین سازی که از خانوادهٔ زیتر کشف شده، یک گوکین چینی است که در آرامگاه مارکیز یی زنگ پیدا شده و قدمت آن به ۴۳۳ سال پیش از میلاد میرسد.
در اواخر قرن هجدهم، دو گونه اصلی از زیتر کنسرتی در اروپا پدید آمد: زیتر سالزبورگ که یک سمت آن گرد و از نوازنده دور بود، و زیتر میتنوالد که هر دو طرف آن منحنی شکل داشت. هر دوی این مدلها هنوز هم در اجراهای امروزی دیده میشوند، اما سبک سالزبورگ رواج بیشتری دارد.
در آغاز قرن نوزدهم، زیتر به یک ساز محلی پرطرفدار در باواریا و اتریش تبدیل شد و با نام Volkszither شناخته میشد. یوهان پتزمایر، نوازنده اهل وین، از چهرههای سرشناس این ساز شد و آن را به سازی محبوب در محیط خانه تبدیل کرد.
زیتر دو دوره اوج محبوبیت را در ایالات متحده تجربه کرد. دوره نخست از اواخر سده نوزدهم تا اوایل سده بیستم بود که در بسیاری از خانهها یک زیتر وجود داشت. در دهه ۱۹۲۰، با همهگیر شدن سازهای زهی دیگر مانند گیتار و همچنین گسترش موسیقی جاز، از محبوبیت زیتر کاسته شد.
اما در دهه ۱۹۵۰، پس از موفقیت فیلم بریتانیایی “The Third Man”، بار دیگر توجه به زیتر افزایش یافت. این استقبال تا دهه ۱۹۶۰ ادامه داشت و نوازندگانی چون کاراس، راث ولکام و شرلی آبیکیر آلبومهای پرفروشی ارائه کردند. با این حال، این علاقه دوباره در اواخر دهه ۱۹۶۰ رو به افول گذاشت.