گاهی اوقات شرایطی پیش می‌آید که هیچ راه حلی برای یک مشکل وجود ندارد. در چنین مواقعی از ضرب‌المثل “کفگیر به ته دیگ خورده” استفاده می‌کنیم. این جمله نشان می‌دهد که همه چیز تمام شده و هیچ راه فراری باقی نمانده است.
داستان پشت این ضرب‌المثل از زندگی روزمره مردم سرچشمه می‌گیرد. در گذشته وقتی غذایی در دیگ می‌پخت، برای هم زدن آن از کفگیر استفاده می‌کردند. وقتی غذا تمام می‌شد، کفگیر به ته دیگ برخورد می‌کرد و صدای خاصی ایجاد می‌کرد. این صدا به همه نشان می‌داد که دیگر غذایی در دیگ وجود ندارد.
امروزه از این ضرب‌المثل در موقعیت‌های مختلف استفاده می‌شود. مثلاً وقتی کسی پولش تمام شده، وقتی فرصتی از دست رفته، یا وقتی هیچ راه حلی برای مشکل وجود ندارد، می‌گویند “کفگیر به ته دیگ خورده”. این عبارت به سادگی نشان می‌دهد که همه منابع و امکانات به پایان رسیده و هیچ چیز دیگری باقی نمانده است.
در این نوشته می‌خواهیم به درک مفهوم اصلی یکی از ضرب‌المثل‌های کهن و پرمعنی ایرانی بپردازیم. با ما در ندابلاگ همراه باشید.
معنی ضرب المثل کفگیر به ته دیگ خورده
این ضرب‌المثل دو معنی دارد؛ یکی ساده و دیگری پنهان.
معنی آشکارش این است که غذای درون دیگ تمام شده است. اما معنی نهفته و کنایی‌اش، نشان دادن وضعیت کسی است که سرمایه و دارایی‌اش به پایان رسیده و اکنون دست‌خالی و تنگ‌دست شده است.
برای مثال، به فردی که قبلاً پولدار بوده اما اکنون پولش تمام شده، می‌گویند “کفگیرش به ته دیگ خورده است.”
این عبارت معنای دیگری هم دارد و آن، از دست دادن توان و قدرت قبلی است. یعنی شخص آن قوت و انرژی سابق را ندارد.
به علاوه، این ضرب‌المثل می‌تواند نشان‌دهنده تمام شدن فرصت‌ها باشد.
همچنین، اگر کسی مدتی است که روی کاری (خوب یا بد) تمرکز کرده و همه راه‌ها و چاره‌ها را آزموده، اما حالا به بن‌بست رسیده و دیگر نمی‌تواند ادامه دهد، دیگران در وصف او می‌گویند: “دیگر کفگیرش به ته دیگ خورده” و کاری از دستش برنمی‌آید.
ریشه ضرب المثل
ریشه این ضرب‌المثل به مهمانی‌های بزرگ و نذری‌های قدیمی برمی‌گردد. در آن زمان، برای مراسمی مثل عروسی یا نذری، چندین دیگ بزرگ پلو می‌پختند. مردم برای گرفتن غذا در صف می‌ایستادند. وقتی غذا رو به اتمام بود و دیگ‌ها تقریباً خالی می‌شد، صدای برخورد کفگیر با ته دیگ به گوش می‌رسید. این صدا به همه نشان می‌داد که غذایی باقی نمانده و دیگر نباید انتظار داشته باشند. به همین دلیل مردم به یکدیگر می‌گفتند: «دیگه غذا تموم شده». کم‌کم این عبارت در موقعیت‌های دیگر نیز استفاده شد و به ضرب‌المثل تبدیل شد.