دربارهٔ این ضرب‌المثل که می‌گوید:
“نباشی بس ایمن به بازوی خویش
خورد گاو نادان ز پهلوی خویش”
این مثل در واقع به ما هشدار می‌دهد که نباید بیش از حد به توانایی‌های خودمان مطمئن باشیم. گاهی اوقات بعضی افراد آنقدر به قدرت و مهارت خود اعتماد دارند که فکر می‌کنند هیچ خطری تهدیدشان نمی‌کند. اما غرور بی‌جا و نادانی ممکن است باعث شود همان چیزی که فکر می‌کردند از آن در امان هستند، به خودشان آسیب برساند.
در اینجا گاو نماد کسی است که از روی نادانی و خودبینی، به جای دقت و احتیاط، تنها به نیروی خود تکیه می‌کند و در نهایت همین اعتمادِ بی‌جا باعث رنجش و زیان خودش می‌شود.
پس این ضرب‌المثل یادآوری می‌کند که هرچند اعتماد به نفس خوب است، اما باید واقع‌بین بود و خطرات را هم در نظر گرفت تا مبادا از جانب خودمان به خودمان صدمه بزنیم.
در این بخش، به سراغ درک معنی و مفهوم یکی از ضرب‌المثل‌های معروف ایرانی از کتاب فارسی پایه دهم می‌رویم. امیدواریم این توضیحات برایتان مفید باشد.
معنی و مفهوم ضرب المثل خورد گاو نادان ز پهلوی خویش
نباشی بس ایمن به بازوی خویش
خورد گاو نادان ز پهلوی خویش
۱- مصراع اول می‌گوید که نباید بیش از حد به توانایی‌های خودت تکیه کنی. این توانایی‌ها ممکن است برای یک نفر قدرت بدنی باشد، برای دیگری ثروت یا مقام، و برای کسی دیگر هوش و ذکاوت و چیزهایی از این دست.
اما در مصراع دوم، کلمه «پهلو» را به دو صورت معنی کرده‌اند که هر کدام را جداگانه توضیح می‌دهیم:
🔸 معنی ظاهری: پهلو و شکم گاو
🔸 معنی کنایی: به معنای «از طرف» یا «از جانب» است.
۲- بر اساس معنی اول:
به قدرت خودت زیاد اطمینان نکن؛ مثل گاوی که بیش از اندازه علف می‌خورد و چاق می‌شود و در نهایت به دست قصاب می‌افتد!
۳- بر اساس معنی دوم:
اگر زیادی به توانایی‌هایت مغرور شوی، مانند همان گاو نادان خواهی شد که از جانب خودش آسیب می‌بیند.
«از پهلوی خود خوردن» کنایه از این است که آدمی گاه از همان جایی که فکر می‌کند قوی است، آسیب می‌بیند، یا با دست خودش خود را به دردسر می‌اندازد.
مفهوم اصلی این بیت این است: گاهی در زندگی، آدم از همان نقطه‌ای ضربه می‌خورد که بیش از همه در آن احساس امنیت می‌کرده است. این بیت اشاره به این دارد که انسان معمولاً از نقاط ضعف خود غافل می‌ماند، در حالی که آن‌ها را به اشتباه نقطه قوت خود می‌پنداشته است.
بیشتر بخوانید: ضرب المثل در مورد نادان
اختصاصی-ندابلاگ