این ضرب المثل داستان پرمعنایی دارد و درباره کسی است که پس از رسیدن به مقام و ثروت، رفتارش با دیگران تغییر می کند و غرور و تکبر جایگزین فروتنی گذشته او می‌شود.
در گذشته، فرد فقیر و نیازمندی بود که با گدایی روزگار می‌گذراند. مردم محله به او کمک می‌کردند و به خاطر اخلاق خوبش، او را قابل احترام می‌دانستند. اما روزی اتفاقی افتاد و او به ثروت زیادی رسید.
پس از ثروتمند شدن، همه چیز عوض شد. او دیگر همان فرد سابق نبود. با اطرافیان و حتی کسانی که قبلاً به او کمک می‌کردند، با تکبر و بی‌احترامی رفتار می‌کرد. گمان می‌کرد اکنون که پولدار شده، از دیگران برتر است.
این مثل به ما هشدار می‌دهد که نباید موقعیت و ثروت جدید، ما را از انسانیت و فروتنی دور کند. متأسفانه برخی افراد وقتی صاحب قدرت یا پول می‌شوند، ارزش‌های اخلاقی و حق شناسی را فراموش می‌کنند و با دیگران با غرور و بی‌اعتنایی برخورد می‌کنند.
در پایان این داستان، مردم برای در امان ماندن از تکبر و بی‌عدالتی چنین افرادی، این دعا را می‌کنند:
“یارب مباد آنکه گدا معتبر شود”
که یعنی: “خدایا، مبادا کسی که نیازمند است و بعداً صاحب قدرت می‌شود، راه ظلم و تکبر در پیش بگیرد.”
این ضرب المثل یادآوری می‌کند که موفقیت و دارایی نباید باعث فراموشیِ مهربانی و رفتار محترمانه با دیگران شود.
در این بخش به بررسی مفهوم این ضرب‌المثل ایرانی می‌پردازیم. در ادامه همراه ما باشید تا معنی و کاربرد آن را به زبانی ساده مرور کنیم.
یارب مباد آنکه گدا معتبر شود یعنی چه؟
خدا نکند زمانی برسد که فردی با ظرفیت کم و شخصیت ضعیف، به مقام و موقعیت بالایی دست پیدا کند. چنین شخصی هم شروع به فخر فروشی و خودنمایی می‌کند و هم دیگران را کوچک و حقیر می‌شمارد.
این ضرب‌المثل در واقع بخشی از این بیت از شعر حافظ است:
در تنگنای حیرتم از نِخوَت رقیب
یا رب مباد آن که گدا معتبر شود
نخوت: تکبر و غرور
تنگنا: سختی و فشار
رقیب: نگهبان و مراقب معشوق / حریف
معتبر: دارای ارزش و اعتبار
گدا: کسی که فقیر و تنگدست است البته در اینجا کم ظرفیتی و فقر فرهنگی مد نظر است.
معنی بیت
از تکبر و غرور آن فرد که در برابر من ایستاده، بسیار ناراحتم و تحت فشارم (که چرا اینگونه مغرور شده است!) – خداوند نخواهد که کسی که شایستگی جایگاه بلند را ندارد، به چنین مقام و موقعیتی دست پیدا کند.
مفهوم بیت
کسی که ظرفیت درونی‌اش کوچک است و فکر می‌کند آدم با پول و مقام، ارزشمند می‌شود، وقتی به جایگاه بالایی می‌رسد، احساس می‌کند واقعاً آدم مهمی شده است! چنین فردی به دیگران توجهی ندارد و آن‌ها را کم‌ارزش می‌بیند. حتی معاشرت با کسانی که پایین‌تر از خودش می‌پندارد را باعث کم شدن شخصیت خود می‌داند!
به چنین انسانی می‌گویند گدا و فقیر، حتی اگر از نظر مالی ثروتمند باشد. چون ثروت فقط پول نیست! گاهی کسی مال زیادی دارد، اما از نظر فرهنگی بسیار فقیر است. وقتی با شما صحبت می‌کند، مدام از زندگی اشرافی و تجملاتش حرف می‌زند تا شاید ارزش خود را به رخ بکشد. ولی این فکر، کاملاً اشتباه است!
مردم اگر در ظاهر به یک ثروتمند بی‌فرهنگ احترام بگذارند، قطعاً در دلشان جایگاهی برای او قائل نیستند. حتی اگر محبتی نشان دهند، در بیشتر موارد فقط از روی تعارف و تظاهر است.
یعنی واقعاً بد است اگر افراد پست و کوچک‌اندیش، به مقام‌های بالای دنیا برسند. در این صورت، تنها هدفشان رسیدن به خواسته‌های خودشان خواهد بود، حتی اگر مجبور باشند افراد ضعیف را زیر پا له کنند و از روی آن‌ها راه بروند تا به مقصد برسند!
کلیک کنید: برای خواندن ضرب‌المثل‌های بیشتر
اختصاصی-ندابلاگ