ضرب‌المثل «تف سر بالا» یک مثال قدیمی و پرمعنی است. این عبارت زمانی به کار می‌رود که بخواهیم بگوییم یک عمل بد یا حرف ناشایست، در نهایت نتیجه‌ای منفی برای خود فرد انجام‌دهنده دارد. در واقع، این مثل هشدار می‌دهد که آزار رساندن به دیگران، مانند این است که به سمت آسمان تف کنی؛ آن تف به خودت برمی‌گردد و صورت خودت را کثیف می‌کنی.
به بیان ساده‌تر، اگر کار بدی انجام دهی، عواقب آن در نهایت دامن خودت را می‌گیرد. این مفهوم بسیار شبیه به این جمله است که: “هر چه بکاری، همان را درو خواهی کرد.”
**مثال:**
فرض کنید یک نفر مدام در محل کارش درباره همکارش شایعه‌پراکنی می‌کند و قصد دارد اعتبار او را نزد رئیس خراب کند. اما پس از مدتی، همه حقیقت را متوجه می‌شوند و این فرد به دروغگو و قابل اعتماد نبودن معروف می‌شود. در این حالت می‌گوییم: “با این کارش، در واقع تف را به سر بالا انداخت و نتیجه‌اش به خودش برگشت.” چون آبروی خودش را از دست داد.
مثال دیگر این است که کسی با نیرنگ و حیله، مال دیگران را تصاحب کند. اما بعدها تمام دارایی‌اش را از دست بدهد. در این موقعیت نیز این ضرب‌المثل مصداق پیدا می‌کند.
در این نوشته، به سراغ یکی از ضرب‌المثل‌های کهن و پرمعنای فارسی رفته‌ایم. در ادامه، مفهوم و ریشه این عبارت را با هم مرور خواهیم کرد.
ضرب المثل تف سر بالا کنایه از چیست؟
1- کنایه از اشتباهی است که خود فرد یا نزدیکانش مرتکب شده‌اند و در نهایت به ضرر خودش تمام می شود. (یعنی از رفتار خود یا اطرافیانش احساس شرمندگی کند.)
2- معنی ظاهری این ضرب‌المثل: وقتی کسی در حالت عادی آب دهان خود را به سمت جلو پرتاب کند، به خاطر نیروی جاذبه، آب دهانش روی زمین می‌افتد. اما اگر کسی سرش را بالا بگیرد و به سوی آسمان تف کند، مسلماً آب دهان به صورت خودش برمی‌گردد! در این شرایط، هیچ کس جز خودش را نباید سرزنش کند.
حتی ممکن است دیگران با دیدن این رفتار، او را مسخره کنند. تف کردن به سوی کسی، نشانه بی‌احترامی است. پس اگر کسی به خودش توهین کند، یعنی برای خودش هیچ ارزشی قائل نیست.
معنی کنایی ضرب‌المثل: یعنی اگر کسی به افرادی یا چیزهایی که متعلق به خودش است، توهین یا بی‌احترامی کند، در نهایت ضرر و زیان آن به خودش بازمی‌گردد.
3- یعنی شکایت و ناراحتی از چیزی که علت اصلی آن به خود انسان برمی‌گردد.
به مثال های زیر توجه کنید:
پسرم در مهمانی شب گذشته با همه بحث و جدل داشت و حرف‌های ناشایستی به زبان می‌آورد. ما در تربیت او فقط خودمان را مسئول می‌دانیم و کس دیگری را مقصر نمی‌شناسیم. واقعاً که این بچه برایمان دردسرساز شده است!
دردسر واقعی برای ما زمانی بود که دیروز روی دیوار نوشتیم: “لعنت بر پدر کسی که جلوی درمان آشغال بریزد.” روز بعد، پسرم در حال بازی با دوستانش بود و تمام زباله‌ها را جلوی در خانه ریخته بودند و آنها با خنده به ما نگاه می‌کردند!
پیشنهادی: ضرب‌المثل با سر
اختصاصی – ندابلاگ