معنی ضرب المثل ” هر گلی زدی سر خودت زدی “

همه چیز درباره معنی و ریشه مفهوم ضرب المثل “هر گلی زدی سر خودت زدی”

در بزرگ ترین قرعه کشی های ایران شرکت کنید!

این ضرب المثل در زبان فارسی بسیار رایج است و معمولاً در موقعیت‌هایی به کار می‌رود که فرد به خاطر کار اشتباهی که خودش انجام داده، دچار مشکل و دردسر شده است. معنی اصلی آن این است که تو خودت باعث این اتفاق ناخوشایند شده‌ای و باید نتیجه‌اش را هم بپذیری.

اگر کسی با انتخاب نادرست یا عمل نسنجیده‌ای برای خودش مشکل درست کند، دیگران با استفاده از این ضرب المثل به او یادآوری می‌کنند که این دردسر، نتیجه مستقیم رفتار خودش است و نمی‌تواند دیگران را مقصر بداند.

ریشه این ضرب المثل به یک رسم قدیمی برمی‌گردد. در گذشته، وقتی فردی در یک خانواده یا قبیله مرتکب جرم می‌شد، گاهی برای تنبیه کل آن خانواده، یک “گل” یا نشانه بر سر در خانه آنان می‌زدند. این کار نشان می‌داد که این خانواده مرتکب خلاف شده‌اند. بنابراین، اگر کسی کاری می‌کرد که این سرزنش و ننگ به خانواده‌اش می‌رسید، به او می‌گفتند: “هر گلی زدی، سر خودت زدی”. یعنی این تو بودی که با عمل خودت، این ننگ را برای خانواده‌ات به ارمغان آوردی.

در قرآن کریم نیز آیاتی وجود دارد که بر همین مفهوم تأکید می‌کنند که انسان نتیجه اعمال خودش را می‌بیند:

**”وَأَنْ لَيْسَ لِلْإِنْسَانِ إِلَّا مَا سَعَىٰ”**
(و این که برای انسان بهره‌ای جز حاصل تلاش او نیست.)

**”ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ”**
(فساد در خشکی و دریا به خاطر کارهایی که مردم انجام داده‌اند آشکار شده است، تا [الله] نتیجه بعضی از اعمالشان را به آنان بچشاند، شاید که [از گناه] بازگردند.)

این آیات به وضوح نشان می‌دهند که انسان‌ها نتیجه و پاداش رفتارهای خود را دریافت می‌کنند. هر عمل خوب یا بدی، عواقبی دارد که گریبان‌گیر فرد می‌شود.

در این نوشته به سراغ یکی از ضرب‌المثل‌های کهن و پرمعنای ایرانی رفته‌ایم. در ادامه با ما همراه باشید تا با مفهوم این عبارت آشنا شوید.

معنی ضرب المثل هر گلی زدی سر خودت زدی چیست؟

1- یعنی هر انتخابی که انجام دهی، نتیجه‌اش فقط به خودت بازمی‌گردد؛ اگر انتخاب خوبی باشد، سودش را خودت می‌بری و اگر انتخاب بدی باشد، ضررش را هم خودت متحمل می‌شوی.

2- معمولاً این ضرب‌المثل زمانی استفاده می‌شود که کسی از دیگران راهنمایی می‌خواهد و آن‌ها هم راه درست و نادرست را به او نشان می‌دهند، اما او نه تنها به حرف‌هایشان گوش نمی‌دهد، بلکه همان کاری را انجام می‌دهد که دیگران از آن منعش کرده‌اند!
در چنین مواقعی، کسانی که به او مشورت داده‌اند، وقتی می‌بینند این فرد اصرار دارد طبق دلخواه خود عمل کند، به او می‌گویند: هر کاری که می‌کنی، نتیجه‌اش فقط دامن خودت را می‌گیرد! پس اگر فردا مشکلی پیش آمد، نزد ما نیا و شکایت نکن!

3- این ضرب‌المثل معمولاً برای افرادی به کار می‌رود که سرسخت و یک‌دنده هستند؛ کسانی که اغلب خطر می‌کنند و خود را در شرایط دشوار قرار می‌دهند.

4- این ضرب‌المثل از نظر معنا به این جمله نزدیک است: “هر کاری که می‌کنی، چه خوب و چه بد، نتیجه‌اش به خودت برمی‌گردد.”

نمونه ضرب المثل در قرآن

در آیه هفتم سوره اسراء، خداوند با مهربانی می‌فرماید:
إِنْ أَحْسَنْتُمْ أَحْسَنْتُمْ لِأَنْفُسِكُمْ ۖ وَإِنْ أَسَأْتُمْ فَلَهَا ۚ …
یعنی: اگر کار خوب انجام دهید، در حقیقت به خودتان خوبی کرده‌اید و اگر کار بد مرتکب شوید، ضرر آن به خودتان بازمی‌گردد.

همین مفهوم در آیات هفتم و هشتم سوره زلزال نیز این‌گونه بیان شده است:
فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَيْرًا يَرَهُ
وَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ
ترجمه: پس هر کس به اندازه‌ی یک ذره خوبی کند، نتیجه‌ی آن را خواهد دید و هر کس به اندازه‌ی یک ذره بدی کند، نتیجه‌ی آن را می‌بیند.

پیشنهاد: ضرب‌المثل “هر چه بکاری، همان را درو می‌کنی”