بازی‌های محلی بخشی از فرهنگ و هویت هر منطقه هستند که نسل به نسل منتقل شده‌اند. این بازی‌ها نه تنها وسیله‌ای برای سرگرمی کودکان و نوجوانان بوده‌اند، بلکه نقش مهمی در تقویت مهارت‌های اجتماعی، فیزیکی و ذهنی ایفا کرده‌اند.
**بازی‌های محلی ایران**
در ایران، تنوع فرهنگی و اقلیمی منجر به شکل‌گیری بازی‌های محلی متنوعی شده است. هر منطقه با توجه به شرایط جغرافیایی، فرهنگی و تاریخی خود، بازی‌های خاصی را توسعه داده است. در ادامه به معرفی چند نمونه از این بازی‌ها می‌پردازیم:
**آغوزکا (گردو بازی)**
این بازی در مازندران رایج است و به شرح زیر انجام می‌شود:
– **تعداد بازیکنان:** نامحدود
– **وسایل مورد نیاز:** گردو
– **روش بازی:**
1. بازیکنان گردوها را دو به دو روی یکدیگر چیده و هر یک به نوبت با گردویی به نام “کل” یا “تیره” (گردوی بزرگ‌تر) به گردوها می‌زنند.
2. اگر نفر اول به گردوها زد و آن‌ها را انداخت، فعلاً برنده محسوب می‌شود و بقیه بازیکنان باید به تیره او بزنند.
3. هر کسی موفق شد، صاحب همه گردوها می‌شود؛ در غیر این صورت، نفر اول همه گردوها را جمع می‌کند.
**چلیک مارکا**
این بازی نیز در مازندران انجام می‌شود و به شرح زیر است:
– **تعداد بازیکنان:** دو گروه
– **وسایل مورد نیاز:** دو تکه چوب (چلیک و مارکا)
– **روش بازی:**
1. بازیکنان به دو گروه تقسیم می‌شوند.
2. گروه اول، چوب کوچک را روی گودالی قرار می‌دهد و سپس با چوب بزرگ به زیر چوب کوچک می‌زند و آن را به طرف بالا پرت می‌کند.
3. چوب هر یک از بازیکنان که مسافت بیشتری را طی کند، آن گروه برنده می‌شود.
4. افراد بازنده باید به برندگان سواری بدهند.
**رزین کا**
این بازی در مازندران رایج است و به شرح زیر انجام می‌شود:
– **تعداد بازیکنان:** نامحدود
– **وسایل مورد نیاز:** رزین (وسیله چوبی به شکل Y) و نوار لاستیکی
– **روش بازی:**
1. بازیکن با گذاشتن سنگ لای لاستیک و کشیدن آن به طرف عقب، سنگ را پرتاب می‌کند.
2. هدف از این بازی، شکار گنجشک است.
**ریسمان بازی**
این بازی نمایشی سنتی در مازندران است و به شرح زیر انجام می‌شود:
– **تعداد بازیکنان:** دو نفر
– **وسایل مورد نیاز:** ریسمان
– **روش بازی:**
1. یک نفر به عنوان بندباز بالای طناب راه می‌رود.
2. دیگری به نام شیطانک در پایین می‌ایستد و با درآوردن شکلک و حرکات خنده‌آور، تماشاچیان را سرگرم می‌کند.
**کشتی لوچو**
این کشتی محلی در مازندران برگزار می‌شود و به شرح زیر است:
– **تعداد بازیکنان:** دو نفر
– **روش بازی:**
1. دو نفر از کشتی‌گیران با تجربه به عنوان داور انتخاب می‌شوند.
2. در این کشتی، هر گونه ضربه زدن به بدن یا سر حریف، گرفتن انگشت دست، سرچنگک و ضربه زدن به کتف و گرفتن گوش، خطا محسوب می‌شود.
3. کشتی‌گیری که در این دو هفته تمام حریفان را شکست دهد، برنده مسابقه است.
**گاوجنگی**
این سرگرمی در روستای شیرکلا شهرستان نور برگزار می‌شود و به شرح زیر است:
– **زمان برگزاری:** یک هفته بعد از اتمام کشتی لوچو در اوایل مرداد ماه به مدت ۱۰ روز
– **روش برگزاری:**
1. چند روز پیش از مسابقه، از طریق نامه تاریخ برگزاری مسابقه به اطلاع اهالی روستاها و شهرها و حتی استان‌های همجوار رسانده می‌شود.
2. هزینه نگهداری مهمانان در روستا و کرایه از پول جمع‌آوری شده پرداخت می‌شود.
**سوچلا (شکار به روش سنتی در آب‌بندان)**
این روش شکار در مازندران انجام می‌شود و به شرح زیر است:
– **زمان برگزاری:** اوایل پاییز هر سال تا ۱۵ اسفند
– **روش شکار:**
1. در شب‌های تاریک بدون تیراندازی با وسایل شکار سنتی و رعایت مقررات محلی انجام می‌شود.
2. در این مدت، آب‌بندان قرق و تیراندازی در فاصله ۵۰۰ متری اطراف آن ممنوع می‌شود.
**صید سنتی به روش “روز دما”**
این روش شکار در مازندران انجام می‌شود و به شرح زیر است:
– **زمان برگزاری:** اواخر مهرماه
– **روش شکار:**
1. چند روز قبل از مهاجرت پرندگان وحشی، اردک‌های تربیت شده را در محل صید نگهداری می‌کنند تا به محیط اطراف عادت کنند.
2. سپس در محل مورد نظر، گودالی به مساحت حدود ۲۰ متر مربع حفر می‌کنند.
3. روی گودال، توری به صورت عمود قرار می‌دهند که به نخی بسته شده است.
4. سر دیگر نخ را صیاد به دست می‌گیرد.
5. با ورود پرندگان وحشی به منطقه، اردک‌های تربیت شده به جمع پرندگان وحشی می‌پیوندند و آن‌ها را به طرف گودال می‌کشانند.
6. سپس صیاد نخ را می‌کشد و تور روی گودال می‌افتد و پرندگان به دام می‌افتند.
**نتیجه‌گیری**
بازی‌های محلی ایران، بازتابی از فرهنگ، تاریخ و زندگی اجتماعی مردم این سرزمین هستند. این بازی‌ها نه تنها وسیله‌ای برای سرگرمی بوده‌اند، بلکه نقش مهمی در آموزش مهارت‌های اجتماعی، تقویت روابط بین فردی و حفظ سنت‌ها و آداب و رسوم ایفا کرده‌اند. با شناخت و حفظ این بازی‌ها، می‌توان به تداوم فرهنگ غنی ایران کمک کرد.