گفته می شود که حذف صفر ها از ریال ایران با هدف تسهیل مبادلات و افزایش اعتماد عمومی به پول ملی انجام می‌شود، اما در بستر ساختارهای اقتصادی فعلی، پرسش‌های جدی درباره پیامدهای واقعی آن مطرح است!
دولت تصمیم به حذف صفرها از پول ملی گرفته است و لایجه حذف صفرها در کمیسیون اقتصادی مجلس تصویب شده است.
اما این رخداد در شرایطی است که نرخ بهره بین‌بانکی در هفته منتهی به ۲۱ خرداد ۱۴۰۴ به ۲۳.۹۸٪ تثبیت شده و نقدینگی کشور در بهمن‌ماه ۱۴۰۳ به رقم ۹۹٬۴۲۰.۱ هزار میلیارد ریال رسیده، اعلام شده است که حذف صفرها از ریال ایران با هدف تسهیل مبادلات و افزایش اعتماد عمومی به پول ملی انجام می‌شود، اما در بستر ساختارهای اقتصادی فعلی، پرسش‌های جدی درباره پیامدهای واقعی آن مطرح است!
اقتصاد ایران با مجموعه‌ای از ناترازی‌های ساختاری مواجه است:
- وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی
- قیمت‌گذاری دستوری در انرژی و کالاهای اساسی
- ضعف استقلال بانک مرکزی
- بحران در صندوق‌های بازنشستگی و بازار کار
- ناترازی انرژی و زیرساخت‌های صنعتی
در چنین بستری، حذف صفرها بیشتر به یک اقدام نمایشی شباهت دارد تا یک اصلاح واقعی.
حذف صفرها؛ ابزار مهندسی تورم؟
تجربه جهانی نشان می‌دهد که حذف صفرها می‌تواند بهانه‌ای برای بازتعریف قیمت‌ها و مهندسی روانی تورم باشد. در غیاب اصلاحات، این اقدام ممکن است به افزایش قیمت‌ها، کاهش قدرت خرید، و بی‌اعتمادی عمومی منجر شود.
اگر اصلاحات ساختاری همزمان با حذف صفرها انجام نشود، چرخه‌ی تورم و ناترازی ادامه خواهد یافت—تا جایی که حذف مجدد صفرها دوباره مطرح شود.
جدول مزایا و معایب حذف ۴ صفر از پول ملی ایران
| جنبه‌ها | مزایا | معایب |
| روان‌شناسی اقتصادی | افزایش اعتماد به ریال | توهم اصلاح بدون اقدامات بنیادین |
| عملیات مالی | ساده‌سازی حسابداری و گزارش‌گیری | هزینه‌های اجرایی سنگین و آموزش عمومی |
| هزینه مبادلات | کاهش مصرف کاغذ و چاپ اسکناس‌های با رقم بالا | سردرگمی در قیمت‌گذاری و برچسب‌گذاری مجدد |
| تأثیر بر قیمت‌ها | تسهیل ذهنی درک قیمت | افزایش ریسک تورم در دوره گذار |
| بدهی‌ها و وام‌ها | شفاف‌سازی در قراردادها | احتمال سوءبرداشت و نیاز به بازتعریف حقوقی |
جدول موانع تحقق نتایج مثبت حذف ۴ صفر از پول ملی ایران
| حوزه | مانع کلیدی | توضیح |
| تورم ساختاری | رشد مداوم قیمت‌ها | حذف صفرها ظاهر قضیه را تغییر می‌دهد نه ماهیت را |
| نظام بانکی | استقلال محدود بانک مرکزی | ناتوانی در مدیریت نقدینگی و سیاست‌گذاری مؤثر |
| اعتماد عمومی | بی‌اعتمادی به سیاست‌های اقتصادی | احتمال مقاومت روانی و اجتماعی در برابر تغییر |
| تجربه‌های گذشته | خاطرات اصلاحات صوری | جامعه نسبت به اصلاحات بدون پشتوانه محتاط‌تر شده |
| نظارت اجرایی | ضعف در کنترل بازار | زمینه برای سوءاستفاده و افزایش قیمت‌ها در دوره گذار |
دلایل اصلی مطرح شدن این طرح در زمان کنونی
| عامل | توضیح |
| تورم بالا | نرخ تورم در پایان ۱۴۰۴ پیش‌بینی شده تا به ۴۳.۳٪ برسد |
| افت ارزش ریال | کاهش بیش از ۲۸۰٪ ارزش پول ملی در پنج سال اخیر |
| پیچیدگی در مبادلات | استفاده گسترده از تومان در جامعه و سردرگمی در محاسبات ریالی |
| هزینه‌های اجرایی | افزایش هزینه چاپ اسکناس‌های با رقم بالا و فشار بر زیرساخت بانکی |
| تلاش برای بازسازی اعتماد | دولت به دنبال بازگرداندن اعتبار روانی به پول ملی است |
دلایل احتمال افزایش قیمت‌ها پس از حذف صفرها
| عامل | توضیح |
| ابهام در قیمت‌گذاری مجدد | احتمال افزایش قیمت‌ها به‌دلیل سردرگمی عمومی و نبود نظارت کافی |
| هزینه‌های اجرایی | تغییر نرم‌افزارها، آموزش عمومی و چاپ اسکناس جدید ممکن است به افزایش هزینه‌ها منجر شود |
| سوءاستفاده روانی | برخی فروشندگان ممکن است از فضای روانی ناشی از “اصلاح ساختار پولی” برای افزایش قیمت‌ها استفاده کنند |
| تجربه کشورهای دیگر | در کشورهایی مانند ونزوئلا و زیمبابوه، حذف صفرها بدون اصلاحات ساختاری باعث افزایش تورم شد |
نقدینگی و نرخ بهره؛ دو لبه‌ی یک قیچی تورمی
| شاخص | مقدار | تغییر نسبت به دوره قبل |
| حجم نقدینگی (بهمن ۱۴۰۳) | ۹۹٬۴۲۰.۱ هزار میلیارد ریال | رشد ۲۶.۲٪ نسبت به پایان ۱۴۰۲ |
| نرخ رشد دوازده‌ماهه نقدینگی | ۲۷.۸٪ | افزایش ۰.۳٪ نسبت به بهمن ۱۴۰۲ |
| نرخ بهره بین‌بانکی (خرداد ۱۴۰۴) | ۲۳.۹۷٪ | تثبیت در سطح بالا |
و در نهایت، حذف صفرها در شرایطی مطرح شده که:
- نقدینگی با رشد سالانه نزدیک به ۲۸٪ در حال افزایش است
- نرخ بهره بالا نشان از فشار بر بازار پول دارد
- بدهی‌های بانکی به مرز بحران رسیده‌اند
- ساختارهای اقتصادی اصلاح نشده‌اند
- فشارهای تورمی بین‌المللی نیز تشدید شده‌اند
در چنین شرایطی، حذف صفرها نه‌تنها راه‌حل نیست، بلکه می‌تواند به تشدید ناترازی‌ها، افزایش تورم، و کاهش اعتماد عمومی منجر شود.
علم اقتصاد و تجربه به ما هشدار می‌دهند که حذف صفرها می‌تواند بهانه‌ای برای بازتعریف قیمت‌ها و مهندسی روانی تورم باشد.
دولت‌ها با ایجاد موج‌هایی تورمی بدهی‌های خود را تصفیه می‌کنند و شرکت‌های بزرگ را از زیر بار ناترازی‌ها از محل دارایی‌های مردم خارج می‌سازند.
اگر در این مسیر به اصلاح ساختار و بهبود روندها نپردازند، این چرخه می‌تواند بارها و بارها تکرار شود تا جایی که حذف مجدد صفرها دوباره به‌عنوان ابزار تسهیل‌گر مطرح شود.
این تکنیک شاید در سطح اقتصادی پاسخ‌گو باشد، اما از نظر اخلاقی و اجتماعی، عمیقاً مخرب خواهد بود.بیایید امیدوار باشیم اصلاح ساختارها پیوست طرح حذف صفرها از پول ملی باشد.
نظر شما در مورد این مقاله چیست؟