آیا تا به حال در خانه، محل کار یا کارگاه خود نیاز داشتهاید که روی چوب، پلاستیک یا فلز برشهای دندانهدار ایجاد کنید؟ شاید این سوال برای شما پیش بیاید که قلاویزکاری دقیقاً چه کاری است. همچنین ممکن است بخواهید بدانید قلاویزها چند نوع هستند و از ابزار قلاویز در چه مواردی میتوان استفاده کرد. در این مطلب از مجله رونیکس، پس از آشنایی اولیه با قلاویز، به بررسی انواع مختلف آن و کاربردهای این ابزار میپردازیم.
رونیکس را بخوانید.
قلاویز چیست؟
پیش از آن که به طور کامل با قلاویز آشنا شویم، ابتدا بهتر است فرآیند قلاویزکاری را توضیح دهیم. در این روش، از ابزاری به نام قلاویز استفاده میشود. قلاویزکاری راهی رایج برای ایجاد دندههای داخلی روی قطعات است. از قلاویز برای درست کردن این دندهها یا شیارهای پیچمانند در داخل سوراخ قطعات یا برای ساخت مهره استفاده میشود. وجود این دندهها باعث میشود پیچ به خوبی در قطعه قرار بگیرد و محکم در آن بچرخد. در نهایت، اتصالی استوار و محکم ایجاد خواهد شد.
قلاویز معمولاً شبیه یک مته با سری چهارگوش و لبههای دندانهدار و تیز ساخته میشود. این ابزار به صورت دستی یا با دستگاه وارد سوراخ قطعه کار شده و با تراش دادن دیوارههای داخلی، دنده یا شیار مورد نظر را ایجاد میکند.
با استفاده از قلاویز میتوان روی قطعات مختلف، دندانه و رزوه ایجاد کرد. بهطور مثال، اگر بخواهید مهرههایی با رزوه چپگرد و اندازه اینچی بسازید، میتوانید از قلاویزهای مخصوص اینچی بهره ببرید.
برای سوراخکاری روی استیل، چه نوع متهای مناسب است؟
پس از آشنایی با قلاویز و کاربرد آن، خوب است بدانید قطعهای به نام حدیده نیز وجود دارد که در فرآیند حدیدهکاری برای ایجاد رزوه روی سطح بیرونی قطعات به کار میرود.
کاربرد ابزار قلاویز
اصلیترین استفاده از قلاویز در خانه و صنعت، برای تراشیدن و ایجاد شیار روی قطعات گوناگون است. از این وسیله برای درست کردن دندهها و مارپیچهای پیچ روی چیزهایی مثل چوب، فلزات و پلاستیک استفاده میشود.
شیوه قلاویزکاری برای ایجاد رزوه در داخل قطعه و حدیدهکاری برای ایجاد رزوه در بیرون آن، در صنعت و کارگاههای مختلف مانند لولهکشی، خطوط تولید لولههای آب و گاز و همچنین کارخانههای ساخت پیچ و مهره، کاربرد فراوانی دارد.
با انواع قلاویز آشنا شوید
برای ایجاد سوراخ در قطعات گوناگون، باید از متههای مناسب هر کار بهره برد. این موضوع در مورد قلاویزها نیز صادق است. قلاویزها در اندازهها و انواع مختلف، تعداد و شکل تیغههای برنده متفاوتی دارند. به طور نمونه، برای پیچهای ریز مثل M3 یا M4، معمولاً از قلاویزهای دسته کوچک استفاده میکنند.
قلاویزها عموماً از مواد مختلفی مانند فولاد سریعبرش HSS و HSS-E، تیتانیوم ساده یا آمیخته با کبالت و نیز چدن ساخته میشوند. علاوه بر این، اغلب بر روی آنها پوششهایی مانند اکسید سیاه، اکسید طلایی تیتانیوم یا ترکیب تیتانیوم و آلومینیوم قرار میگیرد تا عملکرد بهتری داشته باشند.
در بازار، قلاویزهای متناسب با گامهای مختلف هر سایز پیچ موجود است. شما میتوانید بسته به نیاز خود، انواع قلاویز مانند دستی، ماشینی و دیگر انواع را انتخاب نمایید. در ادامه، رایجترین گونههای قلاویز معرفی میشوند.
قلاویز دستی
قلاویز دستی، همانطور که از اسمش مشخص است، با چرخاندن دست به درون قطعه کار فرستاده میشود. این نوع قلاویزها در حالت معمول و پایه، به صورت دستههای سهتایی و در سه گونه متفاوت ساخته میشوند.
یک ست کامل قلاویز دستی، از سه عدد قلاویز تشکیل میشود: قلاویز پیشرو، قلاویز میانرو و قلاویز پسرو. شما میتوانید این سه نوع را از روی خطهای روی بدنه آنها از هم تشخیص دهید. قلاویز پسرو هیچ خطی روی بدنه خود ندارد. قلاویز پیشرو یک خط دارد و قلاویز میانرو با دو خط مشخص میشود.
توجه داشته باشید که برای ایجاد رزوه در سوراخهای کور (ته بسته)، باید از هر سه قلاویز استفاده کنید. اما برای سوراخهای معمولی (ته باز)، فقط به قلاویز پیشرو و میانرو نیاز دارید.
به طور معمول، فرآیند رزوهکاری یک سوراخ به این صورت است: حدود ۵۰ درصد از کار را قلاویز پیشرو انجام میدهد. سپس قلاویز میانرو حدود ۳۰ درصد ادامه میدهد و در نهایت، ۲۰ درصد باقیمانده را قلاویز پسرو کامل میکند. برای دقت بیشتر در کار، بهتر است به جدول استاندارد قطر سوراخها که برای هر سایز قلاویز تعیین شده است، مراجعه کنید.
قلاویز ماشینی
برای ایجاد رزوه (قلاویز) در کارهای صنعتی با سرعت زیاد، پیشنهاد میکنیم از روش قلاویزکاری با ماشین استفاده کنید. این کار معمولاً با دستگاهی به نام دریل مخصوص قلاویز انجام میشود. قلاویزهای ماشینی اغلب به صورت تکی فروخته میشوند و جنس آنها از فولاد سریعبرش (HSS) است.
درست مانند زمانی که یک مته را به سهنظام دریل وصل میکنید، اگر دریل شما امکان رزوهزنی خودکار را داشته باشد، میتوانید به جای مته، یک قلاویز ماشینی را در سهنظام دستگاه ببندید. با توجه به کاری که میخواهید انجام دهید، میتوانید از انواع مختلف قلاویز ماشینی مانند نوع ساده، نوع مارپیچ و نوع نوکتیز استفاده کنید که هر کدام ویژگیها و کاربردهای خاص خود را دارند.
به عنوان نمونه، قلاویز ماشینی ساده، نوکی صاف دارد و بیشتر برای سوراخهای کور مناسب است. قلاویز ماشینی نوکتیز، از نوع ساده آن تیزتر است ولی دقت کمتری دارد. قلاویز ماشینی مارپیچی هم که از نامش پیداست، روی بدنهاش شیارهای پیچمانند دارد و معمولاً برای رزوهکاری سوراخهای تهبسته به کار میرود.
آشنایی با مجموعههای مته رونیکس.
ست مته رونیکس
قلاویز فرم، نوع جدیدی از قلاویزهای ماشینی است که به جای برش و تراش فلز، رزوهها را با شکلدهی و فشار در داخل قطعه ایجاد میکند. از این قلاویز معمولاً برای رزوهکاری مواد نرم مانند فولاد کمکربن، آلومینیوم، مس و دیگر فلزات غیرآهنی استفاده میشود.
قلاویز لوله
آجهای قلاویزهای لوله، برخلاف مدلهای دیگر، صاف و مستقیم هستند و حالت مارپیچ ندارند. همچنین، این نوع قلاویز برای ایجاد رزوه روی لوله، برادهای از کار جدا نمیکند. از این ابزار معمولاً برای رزوهزنی لولههای گاز و آب استفاده میشود.
قلاویز لوله به دو شکل اصلی مستقیم و مخروطی وجود دارد که هر کدام ویژگیها و کاربردهای متفاوتی دارند. قلاویز مستقیم را هم میتوان با دست و هم با دستگاه به کار برد؛ اما قلاویز مخروطی فقط به صورت دستی قابل استفاده است.
مته الماسه چیست و چه استفادههایی دارد؟ تفاوت آن با متههای عادی در چیست؟
مته الماسه ابزاری است که برای سوراخ کردن مواد بسیار سخت مانند سنگ، بتن، سرامیک و کاشی به کار میرود. نوک این متهها با ذرات ریز و محکم الماس پوشش داده شده است که به آن امکان میدهد تا سطوح مقاوم را به راحتی برش دهد و سوراخ کند.
تفاوت اصلی این مته با متههای معمولی فلزی در جنس و کاربرد آن است. متههای معمولی بیشتر برای چوب، فلزات نرم یا پلاستیک مناسب هستند، در حالی که مته الماسه مخصوص مصالح ساختمانی سفت و سخت طراحی شده است.
مته خزینه چیست و در کجا از آن استفاده میشود؟
مته خزینه که به آن مته چالهزن یا مته گودکن نیز گفته میشود، برای ایجاد گودی یا فرورفتگی در سطح مواد مختلف استفاده میشود. کاربرد اصلی آن ایجاد جای مناسب برای قرارگیری سر پیچ یا میخ در سطح کار است تا پس از نصب، سر پیچ با سطح کار همتراز شده و بیرون نزند. این مته معمولاً برای کارهای چوبی، نصب لولا و قطعات دکوراتیو بسیار مفید است.
سخن آخر
در این نوشته از مجله رونیکس، با ابزار قلاویز، گونههای مختلف و موارد استفاده آن آشنا شدیم. برای انجام صحیح فرآیند قلاویزکاری، علاوه بر ایجاد سوراخهایی دقیق و اصولی و بهکارگیری مایع خنککننده و روانساز مناسب، باید از قلاویز درست و متناسب با کاری که دارید انجام میدهید استفاده کنید. امیدواریم این اطلاعات برای شما سودمند بوده باشد.
اگر پرسش یا نظری دارید، میتوانید از بخش دیدگاههای همین صفحه با ما در تماس باشید.
سوالات متداول
**دسته قلاویز چیست؟**
برای این که بتوانید قلاویزها و حدیدههای دستی را هنگام کار به راحتی نگه دارید و بچرخانید، از یک وسیله مخصوص به نام «دسته قلاویز» استفاده میکنند.
**برای قلاویزکاری چدن از چه نوع روانکنندهای استفاده میشود؟**
در کار روی چدن، معمولاً نیازی به روانکننده نیست. در عوض، باید با دمیدن هوای کمفشار، برادهها را به طور مرتب از مسیر کار پاک کنید.
**دلایل رایج شکستن قلاویز کدامند؟**
مهمترین دلایل شکستن قلاویز عبارتند از: اندازه سوراخ و قلاویز با هم همخوانی ندارد، نوع قلاویز برای کاری که انجام میدهید مناسب نیست، یا از قلاویزی استفاده میکنید که استانداردهای لازم را ندارد.