این نوشته با مشارکت تیم مبلمان دانشگاه تهران و مجله رونیکس و به قلم بیتا حموله، دانشجوی کارشناسی مهندسی صنایع مبلمان دانشگاه تهران تهیه شده است.
رنگآمیزی و پوشش دادن چوبهای مبلمان، گامی کلیدی در این حرفه به شمار میرود. اهمیت این کار در آن است که چوب را در برابر آسیبهای زیستی مانند پوسیدگی محافظت کرده و از نفوذ رطوبت به درون آن جلوگیری میکند. همچنین، رنگکاری در فرآیند بازسازی و تعمیر مبلمان نیز نقش مهمی دارد. در تعمیرات میتوان با استفاده از رنگ، نقصهای سطحی چوب را پنهان کرد و ظاهری یکدست و زیبا به آن بخشید.
رونیکس را بخوانید.
مزایای رنگکاری و پرداخت چوب
رنگ کردن مبلمان چوبی یک فایده مهم دیگر هم دارد و آن، محافظت از خود مبلمان است. این موضوع به ویژه برای مبلهایی که در حیاط یا بالکن استفاده میشوند، بسیار کاربردی است. بعضی از رنگها میتوانند در برابر نور خورشید مقاومت کنند و از چوب در برابر تابش مستقیم آفتاب مراقبت نمایند. این کار باعث میشود چوب مبلمان فضای باز نه پوسیده شود و نه رنگ اصلی خود را از دست بدهد.
برای اینکه این محافظت به بهترین شکل انجام شود، باید رنگآمیزی با دقت و به صورت اصولی انجام گیرد. رعایت تمام مراحل کار، باعث میشود چوب آسیب نبیند و مدت زمان بیشتری بتوان از مبلمان استفاده کرد. برای پرداخت و رنگ کردن چوب، ابزارها، رنگهای مختلف و روشهای گوناگونی وجود دارد. انتخاب هر کدام از این موارد باید با توجه به جنس و کیفیت چوب مبلمان صورت بگیرد. در بخشهای بعدی، جزئیات بیشتری در این باره ارائه خواهد شد.
مراحل رنگکاری و پرداخت مبلمان
رنگ زدن و پرداخت وسایل چوبی چندین گام دارد که آماده کردن سطح و پر کردن درزها بخشی از آن است. برای یک رنگکاری خوب و اصولی، انجام همه این مراحل لازم است. در ادامه، این مراحل را به زبان ساده توضیح میدهیم.
آمادهسازی سطح مبلمان
ابتدا باید سطح چوب را کاملاً از هر گونه گرد و غبار، چربی و کثیفی پاک کنید. اگر مبلمانی قرار است دوباره رنگ یا پرداخت شود، باید رنگ قدیمی آن با روشهایی مانند سابیدن، سنباده کشیدن، ماسهپاشی یا استفاده از مواد رنگبر شیمیایی، کاملاً برداشته شود. سپس با سنباده کشیدن، چوب را صاف و یکدست کنید. این کار باعث میشود رنگ بهتر به چوب بچسبد و همچنین ناهمواریهای سطح آن کمتر شود.
برای پرداخت کاری، از سنبادههای مختلفی استفاده میشود. از سنباده شماره ۴۰ که زبر است و مقدار بیشتری از سطح چوب را برمیدارد، تا سنباده شماره ۱۰۰۰ که نرمتر است و بیشتر برای ایجاد جلای نهایی و براق کردن سطح به کار میرود و مقدار کمی از چوب را جدا میکند.
شرکت رونیکس با ساخت انواع مختلفی از سنبادهها، نیازهای گوناگون کاربران در کارهای سنبادهزنی را برطرف میکند. به عنوان مثال، سنباده لرزان برقی ۲۲۰ واتی رونیکس مدل ۶۴۰۲، با موتور قوی و بدنهای سبک و جمعوجور، وسیلهای بسیار مناسب برای سنباده کشیدن روی چوب است. این دستگاه دستهای راحت دارد که کار با آن را آسانتر میکند و کنترل بهتری هنگام کار به شما میدهد. همچنین کلید ضدغبار آن مانع از ورود گردوغبار و ذرات ریز چوب به داخل دستگاه میشود.
پرکردن شکافها و حفرهها
برای پوشاندن سوراخها، ترکها، درزهای بین قطعات، جای پیچ و میخ و همچنین منافذ طبیعی چوب، از موادی به نام پرکننده (فیلر) مانند سیلر، کیلر یا بتونه استفاده میکنند. این مواد معمولاً با ترکیب مل، سریش و رنگدانههایی مانند پودر اخرا، امرا، گل ماشی یا دوده ساخته میشوند. پس از خشک شدن کامل این پرکنندهها، سطح کار دوباره سنباده میخورد تا کاملاً صاف و یکدست شود.
پوششدهی و رنگکاری
ابتدا ممکن است از یک لایه اولیه استفاده شود تا رنگ اصلی بهتر به چوب بچسبد و سطحی یکدست ایجاد کند. سپس با ابزارهای مناسب، رنگ اصلی به طور یکنواخت روی چوب قرار میگیرد. بهتر است رنگ در چند لایه نازک استفاده شود تا از ایجاد لکه یا ناهماهنگی روی چوب جلوگیری شود.
خشکشدن پوشش
بسته به جنس و نوع رنگ یا پوششی که روی چوب به کار میرود، مدت زمانی که طول میکشد تا خشک شود، فرق دارد. بعد از هر بار رنگآمیزی، باید صبر کرد تا آن لایه از رنگ کاملاً خشک شود.
سنبادهزنی بین لایهها
پس از آنکه هر بار رنگ کاملاً خشک شد، لازم است با یک سنباده نرم، روی سطح چوب را به آرامی سنباده بکشید. این کار باعث میشود لایه رنگ بعدی به خوبی بر روی کار قرار بگیرد و در پایان، نتیجه کار بسیار بهتر و یکدستتر شود.
لایه نهایی
در مرحله آخر، برای قویتر شدن و ماندگاری بیشتر رنگ، میتوانید از یک لایه محافظ مانند لاک یا پوشش سیلر و کیلر استفاده کنید. سیلر و کیلر به خوبی از نفوذ مایعات جلوگیری میکنند و از رنگ نهایی محافظت مینمایند. استفاده از این لایه محافظتی برای دوام و حفظ زیبایی وسایل چوبی لازم و مهم است.
برای داشتن وسایل چوبی باکیفیت و بادوام، توجه به اصول و ضوابط ساخت بسیار مهم است. تولید مبلمان و دیگر وسایل چوبی بر اساس معیارهای مشخص، نه تنها باعث افزایش ماندگاری و زیبایی محصول میشود، بلکه استفاده از آن را نیز مطمئنتر و راحتتر میکند.
رعایت این استانداردها از مراحل اولیه مانند انتخاب چوب مناسب و خشککردن اصولی آن آغاز میشود و تا طراحی درست، ساخت دقیق قطعات، اتصال محکم و در نهایت پرداخت و رنگکاری با مواد مرغوب ادامه مییابد. نتیجه این فرآیند، ساخت محصولی است که برای سالها میتواند نیازهای شما را برآورده کند و از نظر ایمنی و سلامت نیز کاملاً قابل اطمینان باشد.
نکات مهم و اساسی در پوششدهی مبلمان
رعایت چند نکته کلیدی در هنگام رنگکاری و پوششدهی مبلمان، کیفیت نهایی کار را به طور چشمگیری افزایش میدهد. در ادامه، این نکات اساسی را به زبان ساده مرور میکنیم.
نکته اول: میزان رطوبت چوب
میزان نم و رطوبت داخل چوب، نقش بسیار مهمی در کیفیت رنگکاری دارد. اگر چوب بیش از حد مرطوب باشد، رنگ به خوبی به آن نمیچسبد و پس از خشک شدن ممکن است ترک بردارد یا بلند شود. رطوبت ایدهآل برای چوب مبلمان، معمولاً بین ۱۲ تا ۱۵ درصد است.
نکته دوم: جنس و کیفیت چوب
نوع چوبی که برای مبلمان به کار رفته، بسیار مهم است. چوبهایی که در اثر تغییر رطوبت هوا کمتر منقبض یا منبسط میشوند، برای رنگکاری مناسبترند. زیرا انبساط و انقباض چوب پس از رنگکاری، باعث ترک خوردن لایه رنگ میشود. (منبسط شدن یعنی چوب رطوبت جذب کرده و حجیم شده و منقبض شدن یعنی چوب رطوبت از دست داده و کوچک شده است.)
نکته سوم: سن چوب و گرههای آن
بهتر است چوب مورد استفاده از درختان بالغ و کهنسال تهیه شده و تا حد امکان بدون گره باشد. هرچه چوب جوانتر باشد، بافت آن تخلخل بیشتری دارد و رنگ بیشتری به خود جذب میکند. این موضوع هم مصرف رنگ را بالا میبرد و هم هزینه کار را افزایش میدهد.
نکته چهارم: جلوگیری از سفیدک زدن رنگ
در شهرهای مرطوب یا در فصل سرما، ممکن است هنگام رنگپاشی، رطوبت هوا توسط ذرات رنگ جذب شود و روی سطح، اثر سفیدک ایجاد کند. استفاده از رنگهای بیکیفیت یا تاریخ گذشته نیز همین مشکل را به وجود میآورد. برای حل این موضوع، باید از رنگ مرغوب و حلال مناسب (مانند تینر با درجه خلوص خوب) استفاده کرد. همچنین کنترل دما و رطوبت محیط کار نیز در پیشگیری از سفیدک مؤثر است.
معرفی انواع رنگهای چوب
برای رنگآمیزی و پوشش مبلمان، گزینههای رنگ مختلفی وجود دارد. انتخاب بهترین رنگ به نوع مبل و کاری که از آن انتظار دارید بستگی دارد. در ادامه، ویژگیهای هر کدام از این رنگها را به زبان ساده بررسی میکنیم.
رنگهای چوب نیمه شفاف
این رنگها، پوششهای درخشانی هستند که به درون چوب نفوذ میکنند و دارای حالت روغنی میباشند. آنها به عمق چوب راه پیدا کرده و باعث میشوند عمر چوب مبلمان بین سه تا هشت سال بیشتر شود.
رنگهای شفاف
این دسته از رنگها علاوه بر آنکه روی چوب را میپوشانند، یک لایه رنگی نیز روی آن تشکیل میدهند، اما طرح و بافت طبیعی چوب را تغییر نمیدهند. معمولاً از رنگهای شفاف برای دو منظور استفاده میشود: یکی برای زیباتر کردن و براق کردن چوب و دیگری برای افزایش دوام و طول عمر آن. این رنگها خود به چند گروه مختلف تقسیم میشوند:
لاکها: لاکها با تشکیل یک پوشش سخت روی چوب، از آن محافظت میکنند و در برابر رطوبت، خط و خش و حرارت مقاومت ایجاد میکنند.
سیلرها: سیلر یک نوع رنگ شفاف است که به آن بتونه مایع هم میگویند. این ماده برای پر کردن منافذ ریز چوب مناسب است و معمولاً قبل از اجرای رنگ نهایی روی چوب استفاده میشود. حلال آن تینر است و با قلممو یا پیستوله روی سطح چوب اعمال میشود.
کیلرها: کیلر نیز نوعی رنگ شفاف است که پس از سیلر روی چوب استفاده میشود. حلال آن هم تینر است و با قلممو یا پیستوله روی سطح چوب زده میشود.
روغن جلا: از این روغن میتوان برای ایجاد جلای زیبا روی سطوح چوبی استفاده کرد.
رنگهای نیترو سلولزی: این رنگ که به نام رنگ سریعِ سلولزی هم معروف است، بسیار سخت و بادوام است. برای تولید آن، سلولز را با اسید نیتریک و اسید سولفوریک ترکیب میکنند تا نیترو سلولز به دست آید. این رنگ در دو نوعِ حلشونده در الکل و اتر موجود است و بسیار سریع خشک میشود.
رنگهای پلیاستر: رنگ پلیاستر، براق و شفاف است و برای اینکه زودتر خشک شود، مادهای به نام هاردنر (سفتکننده) به آن اضافه میکنند. این رنگها به دو گروه اصلی تقسیم میشوند: رنگ تمام پلیاستر و رنگ نیمه پلیاستر. رنگ تمام پلیاستر فقط از دو بخش رزین و هاردنر تشکیل شده و نیازی به حلال ندارد. اما رنگ نیمه پلیاستر از سه بخش رزین، هاردنر و حلال (رقیقکننده) ساخته میشود.
رنگهای غیرشفاف
رنگهای غیرشفاف دستهای از رنگها هستند که پس از خشک شدن، یک لایه پوشاننده روی سطح چوب ایجاد میکنند. این لایه معمولاً طرح و بافت طبیعی چوب را میپوشاند و تشخیص جنس چوب را دشوار یا غیرممکن میسازد. رنگهای غیرشفاف خود به چند گروه اصلی تقسیم میشوند:
رنگهای پلاستیکی: پایه اصلی این رنگها، مواد پلاستیکی محلول در آب است و میتوان از آنها روی سطوح مختلف استفاده کرد.
رنگهای روغنی: این رنگها از ترکیب پودر رنگ و مواد انعطافپذیر در یک حلال روغنی ساخته میشوند. رنگ روغنی خود به دو نوع مات و براق تقسیم میشود. قبل از استفاده از رنگ روغنی، لازم است سطح چوب با بتونه روغنی آماده شود. حلال این رنگها معمولاً تینر روغنی یا نفت است و در برابر رطوبت مقاومت خوبی دارند.
رنگهای مقاوم در برابر رطوبت و اشعه فرابنفش: امروزه رنگهایی تولید شدهاند که علاوه بر مقاومت در برابر رطوبت، خاصیت دفع آب نیز به چوب میدهند. این رنگها از وسایل چوبی فضای باز در برابر نور خورشید و اشعههای مضر فرابنفش محافظت میکنند. مبلمان یا وسایل چوبی که در فضای آزاد قرار میگیرند، اگر با این نوع رنگها پوشش داده نشوند، به مرور زمان رنگ خود را از دست داده و به سمت رنگهای خاکستری و طوسی تمایل پیدا میکنند.
وارنیشها
وارنیش یک پوشش شفاف است که روی چوب یک لایه سخت و محافظ ایجاد میکند. این پوشش از چوب در برابر نم و آسیبهای احتمالی ناشی از موجودات زنده محافظت میکند. وارنیش از مخلوطی از رزین، روغن مخصوص و یک حلال ساخته میشود و میتواند جلوه مات یا براق داشته باشد. هرچه مقدار روغن در وارنیش بیشتر باشد، دوام آن در برابر رطوبت نیز بالاتر میرود.
ابزارهای مناسب جهت پرداخت و رنگکاری
خطهای رنگ در کارخانهها، دارای تجهیزات ویژهای برای رنگآمیزی مبلمان میباشند. این خطوط میتوانند به دو شیوه عمل کنند: یا به صورت خودکار و با کمک رباتها، فرآیند رنگزنی را انجام دهند، یا اینکه به شکل دستی مورد استفاده قرار گیرند. علاوه بر این، معمولاً دستگاههای خشککن نیز در این خطوط نصب شدهاند که پس از پاشش رنگ بر روی مبلمان، آن را به سرعت خشک مینمایند.
اتاق رنگ
این فضا، یک محفظه مخصوص است که در آن یک پرده یا آبشار از رنگ ایجاد میشود. وسایل و قطعات داخل این محفظه قرار میگیرند و فرآیند رنگآمیزی روی آنها انجام میپذیرد. در این اتاقها، جریانهای آب طراحی شدهاند تا ذرات ریز و گرد رنگ را جمعآوری و دفع کنند. این نوع اتاقها عمدتاً برای استفاده از رنگهای پودری ایدهآل هستند و همچنین به سیستمهای تهویه قوی مجهز میباشند.
رنگکاری با پیستوله
پیستوله وسیلهای است که رنگ را به شکل یکدست روی چوب میپاشد و سرعت رنگآمیزی را بسیار بالا میبرد. از این ابزار میتوان برای پاشش سیلر، کیلر و نیمپلیاستر استفاده کرد. پیستوله معمولاً از سه بخش اصلی تشکیل شده: یک لوله، یک مخزن و یک نازل. رنگ داخل مخزن ریخته میشود و سپس از طریق نازل روی سطح کار اسپری میگردد. یکی از معایب پیستوله این است که هدررفت رنگ در آن نسبتاً زیاد است و برای رنگهای خیلی گرانقیمت گزینه مناسبی نیست؛ با این حال، رنگکاری با پیستوله در مجموع مزایای زیادی دارد.
شرکت رونیکس انواع مختلفی از پیستولههای رنگپاش را تولید میکند که هر کدام ویژگیهای مخصوص به خود را دارند. به عنوان نمونه، پیستوله برقی خرطومی مدل ۱۳۶۵ رونیکس با توان ۶۵۰ وات، دارای موتور قوی و سیستم پاشش رنگ از نوع HVLP است. این دستگاه هم برای مصارف خانگی و هم برای کارهای حرفهای مناسب بوده و استفاده از آن آسان است. طراحی ویژه این پیستوله باعث میشود رنگ به صورت یکنواخت روی سطوح بنشیند. همچنین با کمک دکمه تنظیم جریان روی دستگاه، میتوان مقدار خروجی رنگ را کم یا زیاد کرد.
راهنمای گام به گام رنگپاشی با دستگاه پیستوله
رنگکاری با پیستوله میتواند نتیجهای بسیار صاف و حرفهای ایجاد کند، اما نیاز به دانستن چند نکته کلیدی دارد. در اینجا مراحل اصلی به زبان ساده توضیح داده میشود:
**۱. آمادهسازی سطح کار:**
قبل از هر چیزی، سطحی که میخواهید رنگ کنید باید کاملاً تمیز، خشک و صاف باشد. گرد و غبار، چربی و رنگهای قدیمی که لق شدهاند را پاک کنید. اگر نیاز است، با سنبادهکاری سطح را یکدست نمایید.
**۲. محافظت از محیط:**
اطراف منطقهای که رنگپاشی میکنید را با روزنامه یا پارچه بپوشانید. رنگ پیستوله به صورت ذرات ریز در هوا پخش میشود و ممکناست روی وسایل دیگر بنشیند.
**۳. تنظیم دستگاه پیستوله:**
دستگاه را طبق دستورالعمل سازنده آماده کنید. معمولاً باید رنگ را با حلال مناسب رقیق کرده و خوب هم بزنید. سپس مخزن را پر کنید. تنظیمات نازل و فشار هوا را برای نوع رنگ و کاری که انجام میدهید، درست کنید.
**۴. تکنیک رنگپاشی:**
پیستوله را در فاصله مناسبی (معمولاً ۱۵ تا ۲۰ سانتیمتر) از سطح نگه دارید. حرکت خود را قبل از فشار دادن ماشه آغاز کنید و به صورت یکنواخت و موازی با سطح حرکت دهید. هر بار یک پاس (عبور) را با کمی همپوشانی روی پاس قبلی انجام دهید تا کل سطح به طور یکسان پوشش داده شود. از توقف در یک نقطه خودداری کنید.
**۵. کار لایه به لایه:**
به جای اینکه بخواهید در یک بار رنگ ضخیمی بزنید، بهتر است چند لایه نازک و یکدست پشت سر هم اعمال کنید. بین هر لایه، زمان کافی برای خشک شدن نسبی بدهید.
**۶. تمیز کردن دستگاه:**
بلافاصله پس از پایان کار، پیستوله را با حلال مناسب به دقت تمیز کنید. اگر رنگ در داخل دستگاه خشک شود، ممکناست آن را خراب کند.
با رعایت این نکات و تمرین، میتوانید با پیستوله رنگکاری تمیز و باکیفیتی انجام دهید.
پیستوله قلمی رنگپاش (ایر براش)
این ابزار، یک افشانک کوچک است که برای کارهای ظریف، پتینهکاری و ایجاد سایهروشن به کار میرود.
قلممو (براش)
قلممو سادهترین وسیلهای است که میتوان برای رنگهای روغنی و گیاهی از آن استفاده کرد. با این وسیله، رنگ کمتری هدر میرود و به همین دلیل برای رنگهای قیمتی گزینه مناسبی است. البته باید در نظر داشت که سرعت رنگآمیزی با قلممو کمتر است.
بیشتر بخوانید: راهنمای آسان استفاده از سنباده لرزان به همراه ۷ توصیه مهم
سخن پایانی
پرداخت و رنگکاری، مرحلهای کلیدی در ساخت مبلمان در کارخانهها و کارگاهها محسوب میشود. توجه به روشها و رعایت نکات این بخش، باعث میشود مبلمان مدت بیشتری سالم بماند و چوب آن در برابر نم، فرسودگی و آفتهای مختلف محافظت شود. همچنین، با استفاده از تکنیکهای پرداخت و رنگکاری میتوان مبلمانهای قدیمی را تعمیر، بازسازی یا ظاهر آنها را نو کرد. یک پرداخت و رنگکاری خوب، زیبایی و جلوه محصول را افزایش میدهد، نقاط طبیعی چوب مانند لک یا تغییر رنگ را میپوشاند و در نهایت به رضایت بیشتر مشتری و فروش بهتر کمک میکند.
رونیکس یک برند با نگاه بینالمللی است که با ساخت ابزارهای پرکاربرد در صنعت چوب و مبلسازی، همواره در کنار صنعتگران و سازندگان مبلمان قرار دارد. ابزار با کیفیت، پایه و اساس ساخت محصولات باکیفیت است. رونیکس پیوسته میکوشد تا ابزارهایی مطابق با معیارهای جهانی تولید کند و نیازهای گوناگون صنایع را برآورده سازد.