وقتی صحبت از آلات موسیقی پرطرفدار میشود، بیشک نام پیانو در میان آنها دیده میشود. اما این ساز چطور به وجود آمد و چه کسی آن را ساخت؟ در این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، با کریستوفوری؛ کسی که نخستین پیانو را اختراع کرد، آشنا خواهید شد.
پیانو
همانطور که میدانید، پیانو یکی از سازهای کلاویهای است و از همهٔ آنها معروفتر است. صدای پیانو از برخورد چکشهای کوچک با سیمهای فلزی داخل جعبه چوبی آن به وجود میآید. این چکشها وقتی کلاویهها یا همان کلیدهای پیانو را فشار میدهیم، به حرکت درمیآیند. سیمهای ساز به صفحهای به نام «صفحه صدا» وصل شدهاند که باعث تقویت و رساتر شدن صدای آنها میشود.
پیانو در بین سازهای معمول – به جز ارگ کلیسا – بیشترین گسترهٔ صوتی را دارد. این ساز در مدل معمولی امروزی خود، معمولاً هشت اکتاو دارد و میتواند فرکانسهایی از حدود ۲۷ تا ۴۱۸۶ هرتز تولید کند. در مقایسه، ساز ویولن فقط حدود پنج اکتاو صدا دارد و حتی بهترین خوانندهها هم فقط در محدودهٔ حدود سه اکتاو میتوانند بخوانند.
کریستوفوری؛ مخترع اولین پیانو
بارتولومو کریستوفوری، فردی ایتالیایی، سازنده اولین پیانو شناخته میشود؛ البته دیگران نیز در این اختراع نقش داشتند. او که در سال ۱۶۵۵ به دنیا آمد و در سال ۱۷۳۱ درگذشت، در ابتدا نوعی پیانوی میزی ساخت و سپس با استفاده از دانش خود درباره سازهای کلاویهای، آن را تکمیل و پیشرفته کرد.
تاریخ دقیق ساخت نخستین پیانو هنوز مشخص نیست، اما پژوهشها نشان میدهد که در سال ۱۷۰۰، اولین نمونهها در خانه یکی از خانوادههای ثروتمند دیده شد. بر این اساس، گمان میرود که پیانو حدود سال ۱۶۹۸ برای اولین بار ساخته شده باشد. کریستوفوری سه پیانو از خود به جای گذاشته که هنوز موجودند و مربوط به سال ۱۷۲۰ هستند.
پیانوی طراحی شده توسط کریستوفوری با پیانوهای امروزی تفاوتهایی دارد. او در ساز خود سیستمی ایجاد کرد که با برخورد چکشها به سیمها، امکان ایجاد تغییرات زیاد در شدت صدا فراهم میشد.
کریستوفوری؛ سازنده نخستین پیانو
یک مرد ایتالیایی به نام بارتولومئو کریستوفوری، اولین ساز شبیه به پیانو را اختراع کرد. پیش از این، سازهایی مانند هارپسیکورد وجود داشتند که وقتی کلیدهایشان را فشار میدادید، شدت صدا تغییر نمیکرد و همیشه با یک نیرو صدا میدادند. ایده اصلی کریستوفوری این بود که سازی بسازد که نوازنده بتواند با تغییر نیروی انگشتانش روی کلیدها، صدایی نرم یا قوی ایجاد کند. این ویژگی به موسیقی حال و هوای احساسی بیشتری میداد.
او برای رسیدن به این هدف، مکانیزم جدیدی طراحی کرد که در آن یک چکش کوچک پس از فشرده شدن کلید، به سیمها برخورد میکرد و بلافاصله برمیگشت. این کار اجازه میداد سیم به ارتعاش ادامه دهد و صدایی رسا و کنترلشده تولید کند. او نام این اختراع خود را “گراوی چمبالو دی پیانو ا فورته” گذاشت که به معنای “هارپسیکوردی با صدای نرم و بلند” است. این نام طولانی بعدها به طور خلاصه، همان “پیانو” خوانده شد.
اگرچه در زمان خودش اختراعش چندان مورد توجه قرار نگرفت، اما امروزه از کریستوفوری به عنوان پدر پیانو یاد میشود و ایده نبوغآمیز او، اساس ساختمان همه پیانوهای امروزی است.
پیانو فورت
ساز اصلی که کریستوفوری ساخت، پیانو فورت نام داشت. در زبان ایتالیایی به آن clavicembalo col piano e forte میگفتند که یعنی یک هارپسیکورد با صدای نرمتر و قویتر. استفاده از کلمهٔ پیانو از حدود سال ۱۷۳۲ بیشتر شد، چون در آن زمان تصمیم گرفتند نام پیانوفورت را کوتاه کنند. اگرچه حدود پنجاه سال طول کشید تا کلمهٔ پیانو کاملاً رواج پیدا کند، اما وقتی این اتفاق افتاد، برای همیشه ماندگار شد.
محبوبیت پیانو در اروپا
در اواخر قرن هجدهم، ساخت پیانو در کشورهای اروپایی بسیار رایج شد و هر کشوری که پیانو میساخت، سبک و طرح مخصوص به خود را داشت. پیانوهایی که در انگلستان ساخته میشدند، معمولاً مکانیسم سنگینتر و صدای پرحجمتری داشتند. در مقابل، پیانوهای اتریشی مکانیسم سبکتر و صدای نرمتر و ملایمتری تولید میکردند.
پیانوهای ساخت ونیز نیز به خاطر قابهای چوبیشان بسیار پرطرفدار بودند و چکشهای آنها از جنس چرم ساخته میشد. جالب اینجاست که ولفگانگ آمادئوس موتزارت، آهنگساز بزرگ، بیشتر به پیانوهای ونیزی علاقه داشت؛ زیرا صدای آنها ظریفتر و لطیفتر از پیانوهای امروزی بود.