تار یکی از سازهای محبوب و کهن ایرانی است که با رشتههای سیم و زخمهزدن نواخته میشود. بسیاری از مردم این ساز را میشناسند، اما کمتر کسی از وجود نوعی دیگر به نام «تار باس» یا «بمتار» باخبر است. تار باس در واقع گونهای از تار است که توسط کلنل علینقی وزیری ساخته شد. این ساز از نگاه ظاهری تا حدی به تار معمولی شباهت دارد، ولی در ساختار و ویژگیهای صوتی با آن متفاوت است. اگر دوست دارید با جزئیات این ساز آشنا شوید، پیشنهاد میکنیم این مطلب را تا پایان دنبال کنید. همچنین برای مطالعه آموزشهای بیشتر در زمینه موسیقی میتوانید به وبلاگ ندابلاگ مراجعه کنید.
تار باس چیست؟
تار باس یک ساز ایرانی است که شبیه به تار معمولی ساخته شده، اما سه سیم دارد. این ساز حدود دو اکتاو صدا دارد و معمولاً به فاصلههای چهارم و پنجم کوک میشود. هدف اصلی از ساخت تار باس، استفاده در ارکستر و گروههای موسیقی ایرانی بوده است.
مضرابهایی که برای نواختن قسمتهای بم این ساز به کار میروند، معمولاً از جنس پلاستیک یا شاخ هستند. بعضی از نوازندگان هم از پیک گیتار برای نواختن آن استفاده میکنند. یادتان باشد که اگر با مضراب معمولی تار روی این ساز بزنید، صدای ناخوشایند جیرجیر از سیمها به گوش میرسد.
تفاوتهای تار و تار باس
صدای تار باس، یک اکتاو از تار معمولی پایینتر است.
دستهٔ تار باس، از دستهٔ تار بلندتر است.
کاسهٔ تار باس بزرگتر است و صدای پرحجمتری تولید میکند.
سیمهای تار باس ضخیمتر از سیمهای تار معمولی هستند.
روی نقارهٔ تار باس معمولاً پوستی کشیده نمیشود و این قسمت باز است.
برای سیمهای بم این ساز، معمولاً از سیمهای سازهایی مثل ویولنسل، عود یا گیتار استفاده میشود.
تار باس بیشتر برای نواختن در گروههای موسیقی و همراهی با دیگر سازها ساخته شده و کمتر به صورت تکنواز از آن استفاده میشود.
مخترع بم تار
اولین کسی که ساز تار باس را ساخت، کلنل علینقی وزیری بود. او یک استاد برجسته موسیقی بود که نقش بسیار مهمی در تحول موسیقی ایرانی ایفا کرد. برای نمونه، او از نخستین کسانی بود که قطعاتی برای ارکستر موسیقی ایرانی نوشت و همچنین روش نتنویسی برای ردیفهای موسیقی را پایهگذاری کرد.
علینقی وزیری که در کشورهای آلمان و فرانسه تحصیل موسیقی کرده بود، پس از بازگشت به ایران، مدرسهای به نام مدرسه عالی موسیقی در تهران بنیان نهاد. او سپس توانست سیستم نتنویسی را در میان موسیقیدانان ایرانی رواج دهد و نشانههایی مانند «علامت عرضی سر و کرن» را نیز ابداع کند.
علاوه بر این نوآوریها، وزیری در ساختن سازهای جدید نیز مهارت داشت. او چهار نوع مختلف از تار را طراحی کرد که از میان آنها میتوان به تار سوپرانو و تار باس اشاره کرد. امروزه تار سوپرانو دیگر استفاده نمیشود، اما تار باس به عنوان یکی از سازهای مجموعهی سازهای ملی ایران پذیرفته شده است.