پدیده تشدید صدا که به آن رزونانس نیز میگویند، در دنیای موسیقی نقش بسیار مهمی ایفا میکند. این اصل برای کسانی که آرزو دارند خوانندهای توانمند شوند، موضوعی کلیدی و بااهمیت است. در این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، بیشتر با مفهوم تشدید در موسیقی آشنا خواهید شد.
مفهوم رزونانس در موسیقی چیست؟
همانطور که پیش از این بیان شد، رزونانس صدا در واقع همان پدیده تشدید است که ممکن است از درسهای فیزیک دوران مدرسه آن را به خاطر داشته باشید. اما وقتی صحبت از صدای انسان به میان میآید، این پدیده اهمیت ویژهای پیدا میکند و میتواند به زیباتر و رساتر شدن صدای ما کمک کند.
رزونانس در صدای انسان عمدتاً در حفرههای سر رخ میدهد. به این شکل که انرژی ناشی از ارتعاش صدا در این فضاها جمع میشود و سپس به صورت یک نیروی کوچک و تکرارشونده، باعث ایجاد نوسانهایی با قدرت و حجم بیشتر میگردد.
حتی اگر قصد استفاده حرفهای از صدا خود را نداشته باشیم، بهتر است این توانایی را در خود پرورش دهیم تا صدایی جذابتر و خوشآهنگتر داشته باشیم. چنین صدایی میتواند ابزاری مؤثر برای برقراری ارتباط بهتر و دستیابی به موفقیتهای بیشتر در زندگی باشد.
بحث رزونانس در آموزش صداسازی، به تشدیدکنندههای طبیعی صدا در بدن مانند قفسه سینه، فضای دهان و سر مربوط میشود. یک خواننده یا سخنور با تمرینهای مناسب میتواند توانایی استفاده از این فضاها را در خود تقویت کند. به طور کلی، رزونانس در فیزیک نیز به مفهوم تقویت و بازتاب صدا اشاره دارد.
در تعریف رزونانس آمده است :
تشدید یا رزونانس در فیزیک به پدیدهای گفته میشود که در آن یک سیستم در فرکانسهای خاصی با بیشترین نوسان و شدت حرکت میکند. به این فرکانسهای خاص، فرکانس تشدید میگویند. در این حالت، انرژی ارتعاشی در جسم جمع میشود و حتی یک نیروی کوچک و تکرارشونده میتواند باعث ایجاد نوسانهایی با دامنه بزرگ شود.
هر خواننده به طور طبیعی حدود دو اکتاو وسعت صوتی دارد؛ از پایینترین نتی که میتواند بخواند تا بالاترین آن. این محدوده صوتی را میتوان به چهار بخش یا دانگ تقسیم کرد: اکتاو اول به دو دانگ و اکتاو دوم نیز به دو دانگ.
به عنوان مثال، اگر پایینترین صدای یک فرد نت A (لا) روی خط پنجم کلید فا باشد و بالاترین صدای او نت E (می) بین خطوط چهارم و پنجم کلید سل باشد، تقسیمبندی چهار دانگ صدا به صورت زیر خواهد بود:
– دانگ اول: از نت A در کلید فا تا نت D
– دانگ دوم: از نت D در کلید سل تا نت G
– دانگ سوم: از نت G تا نت C
– دانگ چهارم: از نت C تا بالاترین نت صدای فرد
نکته بسیار مهم و کلیدی در خوانندگی، خروج درست صدا از جایگاه طبیعی تشدید آن است. وقتی یک خواننده به شکل اصولی، صحیح و علمی میخواند، در هر یک از این دانگها باید لرزش را در جایگاه مخصوص به خود احساس کند:
– دانگ اول: احساس لرزش در حفرههای تنفسی در سینه
– دانگ دوم: احساس لرزش در لب بالا
– دانگ سوم: احساس لرزش در سینوسهای گونه
– دانگ چهارم: احساس لرزش در سینوسهای پیشانی
ریشه واژه رزونانس از کجا آمده است ؟
نکته جالب درباره کلمه رزونانس یا تشدید این است که ریشه آن از واژه لاتینی “بازتاب صدا” گرفته شده. اگر تا به حال با موسیقی سر و کار داشته باشید، احتمالاً دیوارهای آکوستیک را دیدهاید. به نظر شما دلیل استفاده از این دیوارها چیست؟ در واقع این طراحی در سالنهای موسیقی به این خاطر است که از بازتاب و انعکاس انرژی و ارتعاشات صوتی، یا همان پدیده رزونانس صوتی، جلوگیری کند. اگر این بازتابها کنترل نشوند، میتوانند کیفیت صدای اصلی را خراب کنند.
چند نوع رزونانس وجود دارد؟
پدیده تشدید یا رزونانس در شکلهای گوناگونی دیده میشود. به طور کلی میتوان آن را به دستههای مختلفی مانند تشدید مکانیکی، تشدید صوتی، تشدید الکترومغناطیسی، تشدید مغناطیسی هستهای، تشدید چرخش الکترونی و تشدید موج کوانتومی تقسیم کرد. از میان این انواع، معمولاً تنها تشدید صوتی و مکانیکی به طور مستقیم و ملموس برای ما قابل درک هستند.