هر منطقه از ایران سازهای محلی و باارزش خود را دارد که شناختشان برای علاقهمندان به موسیقی ضروری است. در این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، همراه هم به جنوب ایران میرویم تا با یکی از سازهای محلی مردم بوشهر به نام «ساز بوق» آشنا شویم. اگر میخواهید بدانید این ساز چگونه ساخته میشود و چه کاربردی دارد، تا پایان این مطلب با ما بمانید.
ساز بوق چه کاربردی دارد؟
بوق یکی از قدیمیترین سازهای شناختهشده در تاریخ بشر است. امروزه این ساز بیشتر در مناطق استان بوشهر، به خصوص در روستاها و محلههایی مانند هلیله، خواجهها، بندرگاه و امامزاده دیده میشود. از بوق معمولاً در مراسم مذهبی و آیینهای سوگواری استفاده میشود و به همین دلیل، برخی از بوقهای این منطقه از ارزش معنوی و احترام بالایی برخوردارند. به عنوان نمونه، در مسجد بهبهانی بوشهر یک بوق با سری نقرهای نگهداری میشود که ساخت کشور هند بوده و با هنر قلمزنی تزئین شده است.
این ساز غالباً همراه با سنج و دمام نواخته میشود و نقش اصلی را در هدایت و نواختن ملودی این گروه ایفا میکند. بوق به دلیل صدای رسا و قدرتمندی که دارد، در گذشتهای نه چندان دور برای ارسال پیام و اعلام خبر نیز به کار میرفته، چون بدون نیاز به بلندگو، صدایش به خوبی شنیده میشده است. امروزه هم هرچند کم، ولی گاهی در قطعات موسیقی ارکستری از این ساز استفاده میکنند.
ساختار این ساز چگونه است؟
یک نمونه غربی شبیه به ساز بوق، سازی آفریقایی به نام ساید بلون هورن (side blown horn) است. این ساز در آفریقا از شاخ گوزن درست میشود، مشابه بوق که در قدیم از شاخ گوزن یا بز کوهی ساخته میشد. اما امروزه برای محافظت از جانوران و محیط زیست، بدنه این ساز را از شاخ مصنوعی میسازند. طول این ساز تقریباً ۸۲ سانتیمتر است و در سرِ باریک آن یک سوراخ وجود دارد که نوازنده در آن میدمد. نوازنده با کم و زیاد کردن شدت دمیدن خود میتواند دو تا چهار نت مختلف تولید کند. اگرچه این ساز نمیتواند ملودیهای پیچیده و گوناگون بنوازد، ولی صدای آن در میان سازهای کوبهای جلوه خاصی دارد و ترکیب صوتی زیبایی پدید میآورد.