فوگ یکی از قالبهای اصلی و اساسی در موسیقی دوره باروک به شمار میرود. این کلمه در لاتین به معنی «گریز» یا «تعقیب» است. در موسیقی، فوگ یکی از جدیترین و پیچیدهترین فرمها بر پایه چندصدایی است که در آن، چند خط ملودیک مستقل همزمان نواخته میشوند. برای هدایت و مدیریت این صداهای مختلف، آهنگساز باید از تمام توان و دانش کنترپوان بهره ببرد. فوگ میتواند برای گروهی از سازها، دستههای آوازی یا حتی یک ساز تکی مانند ارگ یا هارپسیکورد نوشته شود. در ادامه این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، بیشتر با فوگ آشنا خواهید شد.
فوگ فرمی مهم و بنیادی در موسیقی باروک
فوگ یک قطعه موسیقی چندصدایی است که بر پایه یک ملودی اصلی به نام «سوژه» شکل میگیرد. در این قطعه، چندین خط ملودیک مختلف —چه آوازی و چه سازی— سوژه اصلی را دنبال کرده و آن را تقلید میکنند.
پایینترین خط ملودیک، سوپرانو نام دارد و بمترین خط نیز باس خوانده میشود. معمولاً ساختار فوگ از سه، چهار یا پنج خط صوتی (مانند سوپرانو، آلتو، …) تشکیل شده است.
اگرچه سوژهٔ فوگ در طول قطعه ثابت باقی میماند، اما با تغییر دادن گامهای موسیقی و یا ترکیب شدن با ایدههای ریتمیک و ملودیک جدید، معنا و حالت تازهای پیدا میکند.
تاریخچه
فوگ یک اصطلاح موسیقایی است که نخستین بار در سال ۱۳۳۰ میلادی پدید آمد. در آن زمان، یک نظریهپرداز موسیقی به نام «ژاکوب لیژ» قطعهای با عنوان «موسیقی آینهای» خلق کرد. فوگ در واقع از شیوهای تقلیدی سرچشمه گرفت؛ به این صورت که یک عبارت موسیقایی از نت متفاوتی تکرار میشد.
جوزفو زارلینو، آهنگساز و نویسنده دوره رنسانس، از نخستین افرادی بود که تفاوت میان دو شیوه کنترپواننویسی در فوگ و کانن (که به تقلید معروف بود) را شناسایی کرد.
در آغاز، این روش برای کمک به بداههنوازی به کار میرفت، اما در دهه ۱۵۵۰ میلادی، به تدریج شکل پیچیدهتری پیدا کرد. پس از آن، روش آهنگساز ایتالیایی پالسترینا ظهور کرد که آثارش بر پایه کنترپوان مدال و موسیقی تقلیدی بود و نوشتههای «شبهفوگ» او اساس ساخت «موتِت»ها قرار گرفت. سبک پالسترینا در تکنیکهای تقلیدی و «موتِت»هایش با فوگ امروزی تفاوت داشت؛ در آثار او هر متن یا مضمون به صورت جداگانه معرفی میشد، در حالی که در فرم جدید فوگ، یک موضوع اصلی در سراسر قطعه گسترده میشود.