استاد علینقی وزیری در نهم مهرماه سال ۱۲۶۵ متولد شد. او که با نام کلنل وزیری شناخته میشود، یکی از چهرههای سرشناس و تأثیرگذار در تاریخ موسیقی ایران به شمار میرود. وزیری از پیشتازان ساخت آهنگ برای اجرا با گروههای ارکستر در موسیقی ایرانی بود. در ادامه این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، بیشتر با زندگی و آثار این استاد بزرگ آشنا خواهید شد.
بیوگرافی علینقی وزیری
این وزیر در شهر تهران متولد شد. به لطف پدرش، در سالهای نوجوانی به ارتش پیوست و از همین راه با موسیقی نظامی آشنا گردید. هرچند که سالهای زیادی از زندگی خود را در مقامهای گوناگون سپری کرد و تا رده سرهنگی نیز ارتقا یافت، اما عشق به موسیقی در نهایت بر علاقه او به کارهای نظامی پیروز شد و بخش عمده عمر خود را وقف موسیقی کرد. او از فارغالتحصیلان مدرسه سن لوئی در تهران به شمار میرفت.
مبدع روشی برای نت نویسی
علینقی وزیری به دلیل تأثیرات بزرگی که بر موسیقی ایرانی گذاشت، مانند ابداع روشی برای نوشتن نت و تنظیم ردیف، در جهان موسیقی ایران بسیار شناخته شده است.
او در روایتهای گوناگون تاریخی گاه به عنوان یک قهرمان و گاه به عنوان یک ضدقهرمان دیده میشود؛ برخی او را نوآور و آزادیبخش میدانند و برخی دیگر او را تغییردهنده و گمراهکننده. به هر روی، او نقشی کلیدی و بیهمتا در جریانهای موسیقی سدهٔ اخیر داشته است؛ تا جایی که میتوان او را بازیگر اصلی در ایجاد دگرگونیهای آغازین آن دوره و نماد بارز نظامی منسجم دانست که در میانهٔ همان قرن، معترضان بسیاری در برابر آن ایستادند.
وی در سن سی و یک سالگی به مدت پنج سال در شهرهای پاریس و برلین زندگی کرد و به یادگیری و کسب تجربه در دانش رایج موسیقی غرب مشغول شد.
وزیری در سال ۱۳۰۲ پس از بازگشت به ایران، مدرسهای عالی برای آموزش موسیقی بنیان نهاد و کارهایی مانند چاپ کتابهای گوناگون، برگزاری کنسرت و ضبط صفحههای گرامافون را انجام داد.
او در این مدت به پژوهش درباره موسیقی نیز پرداخت و پس از چندی، هیئت علمی دانشگاه تهران او را به عنوان استاد رشته هنر و زیباشناسی برای تدریس در دانشگاه انتخاب کرد.
وزیری پس از شهریور ۱۳۲۰ مسئولیت مدیریت اداره موسیقی کشور، مجله موسیقی و همچنین اداره رادیو را بر عهده گرفت؛ اما به دلیل برخورد با مشکلات و کارشکنیها، دوباره به دانشگاه بازگشت و تا پایان عمر به آموزش مشغول بود.
پدر موسیقی جدید ایران پس از انقلاب مشروطه
وزیری پیشگام و بنیانگذار موسیقی نوین ایران پس از انقلاب مشروطه است و میتوان او را پدر موسیقی جدید ایران دانست. او در ساخت و تنظیم نخستین سرود ملی جمهوری اسلامی ایران نیز نقش داشت.
استاد وزیری همچنین اولین کتاب آموزشی موسیقی ایرانی را با روش علمی، با نام «شیوهنامه تار» نوشت.
او نتنویسی را در موسیقی سنتی ایران رواج داد و دو علامت عرضی «سری» و «کرن» را برای این کار ابداع کرد. وزیری برای نخستین بار، ردیف موسیقی ایرانی را به صورت نوشته و نت ثبت کرد. او از این راه و همچنین با تربیت شاگردان بسیار، تأثیری پایدار بر موسیقی سنتی ایران گذاشت.
سالها تدریس پرشور کلنل، باعث پرورش شاگردانی شد که بعدها بسیاری از آنان به ستونهای محکم موسیقی ایرانی تبدیل شدند.
از میان مهمترین این شاگردان میتوان از استادان فقید ابوالحسن خان صبا، روحالله خالقی، موسی معروفی و اسماعیل مهرتاش نام برد.
کلنل وزیری علاوه بر آهنگسازی، نوازندگی تار و نوشتن و آموزش موسیقی، گاهی آواز نیز میخواند و صفحههایی با صدای او ضبط شده است.
درگذشت
استاد علینقی وزیری سرانجام در هجدهم شهریور ماه سال ۱۳۵۸، در سن نود و دو سالگی چشم از جهان فروبست.