موسیقی سهبعدی یا صدای سهبعدی به نوعی از صدا گفته میشود که وقتی به آن گوش میدهید، حس میکنید دقیقاً درون همان فضای موسیقی قرار گرفتهاید و صداها را از جهتها و فاصلههای گوناگون میشنوید. به بیان ساده، در این نوع موسیقی، منبع صدا فقط از بلندگوها نمیآید، بلکه ممکن است به نظر برسد صدا از پشت سر شما، از طرفین یا حتی از نقاط دیگر میآید. این ویژگی باعث میشود حس کنید صدا از مکانهایی غیر از بلندگوها شنیده میشود. در ادامه این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، بیشتر با دنیای صدای سهبعدی آشنا خواهید شد.
صدای سه بعدی چیست؟
آیا برای شما هم پیش آمده که وقتی هدفون در گوشتان میگذارید، صداها طوری به نظر برسند که انگار از اطراف شما میآیند؟ اگر این حالت را تجربه کردهاید، پس شما یک موسیقی سهبعدی شنیدهاید.
همانطور که با سهبعدی کردن یک تصویر، به آن عمق و بعد تازهای میبخشیم، میتوانیم برای صدا و موسیقی هم عمق ایجاد کنیم. در صداهای معمولی (دوبعدی)، وقتی صدایی پخش میشود – مثلاً صدای باز شدن در – این صدا فقط از طریق دو بلندگو و از جلوی شما شنیده میشود. اما در صداهای سهبعدی، این قابلیت وجود دارد که همان صدا را از پشت سرتان نیز بشنوید.
موسیقی سه بعدی از نظر علمی
برای اینکه بتوانیم صدایی را بشنویم، باید یک منبع برای تولید آن صدا وجود داشته باشد و امواج صوتی از آن نقطه پخش شوند. در حالت معمولی و دو بعدی، این منبعها در واقع بلندگوها هستند و در نتیجه، همه صداها مستقیماً از خود بلندگو به گوش ما میرسند.
اما با پیشرفت علم و فناوری، در سیستمهای صدای سهبعدی، این منابع صوتی در مکانهایی خارج از بلندگوها — مانند پشت سر یا اطراف شنونده — ایجاد میشوند. این تکنولوژی باعث میشود که به نظر برسد صدا از جاهایی غیر از خود بلندگوها میآید.
اولین صوتهای سه بعدی
جالب است که بدانید ایده اولیه موسیقی سهبعدی برای اولین بار در دهه ۸۰ میلادی توسط فردی به نام هوگو زوکارلی مطرح شد. نکته قابل توجه این است که این سیستم، نزدیکترین تجربه شنیداری را به ساختار طبیعی گوش انسان ارائه میدهد.
این فناوری با نام “هولوفونیک ساوند” شناخته میشود و روش ضبط صدا در آن، “ضبط دوگوشی” نام دارد. در این روش، شما صداها را به صورت کاملاً سهبعدی و در یک فضای کروی احساس میکنید.
در این سیستم، حتی میتوانید فاصله منبع صدا و جهت آن را نسبت به گوشهای خود به خوبی تشخیص دهید. برای شنیدن این صداها هم نیازی به دستگاههای پیشرفته ندارید و با همان هدفونهای معمولی هم میتوانید این تجربه سهبعدی را داشته باشید.
موسیقی سه بعدی چگونه ساخته می شود؟
موسیقی سهبعدی در واقع همان فایلهای صوتی استریو است که معمولاً با فرمتهایی مثل MP۳ یا MP۴ ذخیره میشوند. این فایلها دارای دو کانال صوتی هستند و هنگام پخش، اطلاعات هر دو کانال همزمان پخش میشود.
یکی از روشهای رایج برای ایجاد حس سهبعدی در صدا، این است که فایل استریو معمولی را با نرمافزارهای ویرایش صدا باز کرده و میزان صدا در دو کانال را بر اساس ریتم آهنگ تغییر میدهند. به این ترتیب، در هر لحظه، حجم صدا در دو کانال یکسان نیست.
این تفاوت در بلندی صدا بین دو کانال، باعث میشود گوش ما صدا را به صورت سهبعدی و عمیق احساس کند. نرمافزار Gold Wave یکی از ابزارهایی است که برای این کار استفاده میشود.
موسیقی سهبعدی برای انواع بلندگوهای استریو، سیستمهای پنج کاناله و همچنین هدفونها طراحی میشود. در این روش، با قرار دادن فرضی منابع صدا در اطراف، پشت، بالا یا پایین سر شنونده، مسیر حرکت صدا و بازتاب آن شبیهسازی میشود تا تجربهی شنیداری سهبعدی ایجاد شود.
هدف اصلی موسیقی سه بعدی
هدف اصلی موسیقی سهبعدی، تقلید و بازسازی صداهای طبیعی و واقعی است. این پدیده از طریق پردازش امواج صوتی در فضا و چگونگی انتقال آنها به مغز اتفاق میافتد.
در نهایت، این فرآیند میتواند به نوعی فریب دادن مغز از طریق گوش و سیستم عصبی شنوایی بینجامد، به طوری که هنگام شنیدن، فرد احساس میکند صداها به صورت سهبعدی در فضا پخش میشوند.
نمونه موسیقی سه بعدی
تا به امروز قطعات موسیقی زیادی با تکنیک ضبط هولوفونیک ساخته و پخش شدهاند. یکی از شناختهشدهترین این آثار، آلبوم «The Final Cut» از گروه پینک فلوید است.