ساز کوزه ، ساز کوبه ای با توانایی بالا
همانطور که میدانید، سازها گونههای مختلفی دارند و بر اساس شیوهی نواختن، در گروههای متفاوتی جای میگیرند. ساز کوزه نیز در دستهی سازهای کوبهیی قرار دارد که در ادامه، این نوشته از وبلاگ ندابلاگ به آن پرداخته است.
کوزه
کوزه یا اودو یک ساز کوبهای است که معمولاً از جنس سفال یا سرامیک ساخته میشود. این ساز از ساز سنتی آفریقایی به نام اودو الهام گرفته شده که ریشه در کشور نیجریه دارد.
کوزه در دسته سازهای خودصدا قرار میگیرد و بیشتر با ضربههای مستقیم انگشتان دست به صدا درمیآید. این ساز در مناطق جنوب و جنوب شرق ایران با شکلهای مختلف و روشهای نواختن گوناگونی دیده میشود.
با وجود ساختار سادهای که دارد، کوزه توانایی تولید صداهای متنوع و اجرای ریتمهای مختلف را به خوبی داراست. نمونههای مشابه این ساز در فرهنگ آفریقا، به ویژه در نیجریه، وجود دارد که با نام اودو شناخته میشوند.
کوزهگری، هنر شکلدادن به گل و ساختن ظرفهای گوناگون است. در این هنر، ساز کوزه یکی از ابزارهای مهم به شمار میرود. این ساز، در دسته سازهای کوبهای قرار دارد و صدایی رسا و پرطنین تولید میکند. نواختن آن نیاز به مهارت و دقت دارد و میتوان با آن ریتمهای متنوعی ایجاد کرد.
معنای لغوی اودو
اودو در اصل نام یک نوع ظرف سفالی است. در گذشته، مانند کوزههای رایج در ایران، بیشتر برای کارهای روزمره و غیرموسیقیایی استفاده میشد و به تدریج وارد مراسم و آیینهای خاص موسیقی گردید.
این ساز در باورهای فرهنگی آفریقا از اهمیت معنوی و آیینی نیز برخوردار است. شکل ظاهری آن کمی با نمونه ایرانی تفاوت دارد و معمولاً یک سوراخ در کنار بدنه خود دارد.
گاتام
امروزه کوزههای پوستدار نیز ساخته میشوند و کاربرد زیادی در موسیقی پیدا کردهاند. در جنوب هند نیز نوعی دیگر از کوزههای موسیقی به نام گاتام رواج دارد.
گاتام که سازی قدیمی در هند محسوب میشود، از اودو و جله بزرگتر است و معمولاً بدون پوست و بدون سوراخ در بدنه ساخته میشود. این ساز تکنیکهای ظریف و زیبایی دارد که صدای آن را متمایز میکند. اگرچه سازهای دیگری با نامهای مختلف از این خانواده وجود دارند، اما به طور کلی این سه نوع کوزه بیشتر شناخته شده و مورد استفاده قرار میگیرند.
از نوازندگان سرشناس این ساز میتوان به استاد فربد یدالهی و استاد بهنام سامانی اشاره کرد.