شیوه درست مضراب زدن روی سهتار اهمیت زیادی دارد. این کار هم روی نحوه نواختن و سلامت دست شما تأثیر میگذارد و هم روی کیفیت صدایی که از ساز بیرون میآید. به همین دلیل، در این قسمت از وبلاگ ندابلاگ، نکات کلیدی درباره روش صحیح مضراب زدن در سهتار را با شما به اشتراک میگذاریم.
روش صحیح مضراب زدن در سه تار
به طور خلاصه، اولین نکته کلیدی این است که هنگام مضراب زدن، انگشت کوچک، انگشت حلقه و شصت باید ثابت روی صفحه باقی بمانند.
دوم اینکه دست خود را به شکل جمعشده روی ساز قرار دهید. انگشت وسط و انگشت اشاره با هم بالا میروند و سپس با هم پایین میآیند. بعد از برگشت، انگشت اشاره به سیم ضربه میزند و از روی آن عبور میکند، اما انگشت وسط در جای اول خود ثابت میماند.
بعد از قرارگیری دست راست روی کاسه ساز و چینش صحیح انگشتان همانطور که گفته شد، ایجاد آرامش و جلوگیری از هرگونه گرفتگی در دست راست (از جمله در ناحیه شانه، بازو و ساعد) از اصول ابتدایی مضراب زدن محسوب میشود.
برخلاف تصور برخی هنرجویان، برای اجرای مضراب نباید هیچ نیرو یا فشاری اضافه اعمال کرد (چون اگر چنین بود، نوازندهای که یک ساعت سهتار مینوازد، حتماً با خستگی عضلانی روبرو میشد، در حالی که در واقعیت اینگونه نیست).
اعمال هرگونه نیروی اضافی و فشار در هنگام مضراب زدن، نه تنها باعث سفتی و انقباض دست راست میشود، بلکه بر کیفیت صدای ساز نیز تأثیر منفی خواهد گذاشت.
نکات مهم در شیوه مضراب زدن
تنها روش درست برای زدن مضراب، به کار بردن سنگینی و وزن انگشت اشاره است. برای رسیدن به این هدف، رعایت نکات زیر لازم است.
۱ – در سهتار، حرکت مضراب از پایین به بالا را «مضراب راست» و حرکت از بالا به پایین را «مضراب چپ» مینامند.
۲ – ناخن انگشت اشاره باید حدود ۳ تا ۴ میلیمتر طول داشته باشد و به شکل گرد و بدون گوشههای تیز باشد.
۳ – انگشتان دیگر ( مخصوصا سوم و چهارم ) کاملا بدون ناخن بوده ، در غیر این صورت امکان قرارگرفتن نوک انگشتان با صفحه سه تار میسر نخواهد بود.
۴ – برخی از هنرجویان به اشتباه با نوک ناخن به سیمها ضربه میزنند. جای درست برخورد ناخن با سیمها، لبه سمت چپ ناخن است. در این حالت، لبه ناخن به آرامی با سیمها تماس پیدا میکند و باعث کشیده شدن یا آسیب دیدن سیم نخواهد شد.
۵ – برای اینکه از وزن انگشت به بهترین شکل استفاده کنید، هنگام ضربه زدن باید انگشت سبابه (انگشت اول) کاملاً باز و کشیده شود. در این حالت، انگشت بیشترین وزن را دارد و وقتی با سیم برخورد میکند، صدایی رسا، عمیق و پرحجم ایجاد میکند، بدون اینکه باعث سفتی یا فشار در دست شود.
برخلاف تصور بعضی هنرجویان، صدای قوی در سهتار به معنی محکم زدن نیست. ریشه ایجاد صدای پرحجم، در انتقال درست نیروی وزن انگشت از طریق ناخن به سیمهاست. واضح است که اگر انگشت ارتفاع کمی داشته باشد، نیروی کافی ایجاد نمیشود و صداها توخالی و کمجان خواهند بود. هنرجویان باید توجه کنند که از ضربه زدن با ارتفاع کم انگشت، کاملاً پرهیز نمایند.
۶ – برای ضربه زدن، انگشت اول باید کاملاً باز باشد. توجه کنید که برای ایجاد سنگینی و وزن بیشتر، انگشت حتماً باید از بند سوم (جایی که انگشت به کف دست میرسد) خم شود. در این حالت بند دوم هم کاملاً خم میشود، اما بند اول نباید خم شود. پس از برخورد لبه چپ ناخن با سیم، نوک انگشت باید به انتهای شست برسد و آن را لمس کند.
۷ – دقت شود هنگام حرکت انگشت اول ، انگشت دوم که در فضا آزاد میباشد همراه با انگشت اول و به موازات آن حرکت داشته باشد. هنرجویانی که انگشت دوم آنان حرکت نداشته باشد در آینده دچار انقباض و سفتی دست و در مضراب زدن با مشکل مواجه خواهند شد.
۸ – هنرجوها باید حدود سه تا چهار جلسه، تمرینها را فقط با مضراب راست و به آرامی انجام دهند. بهتر است از مضرابزدن سریع و پشتسرهم خودداری کنند، چون در این صورت انگشت فرصت کافی برای باز شدن کامل نخواهد داشت. پس از این مرحله، میتوانند سراغ مضراب چپ بروند.
۹ – برای اجرای مضراب چپ، حرکت از انتهای انگشت شست شروع میشود؛ یعنی همان نقطهای که حرکت مضراب راست تمام شده است. سپس نیمهٔ چپ ناخن به سیم برخورد میکند و با باز شدن کامل بندهای انگشت، حرکت به پایان میرسد.