بسیاری از قطعههای آوازی که گوش میدهیم، ویژگیهای منحصر به فردی دارند. یکی از عواملی که یک آواز را دلنشین و زیبا میکند، استفاده از تحریر هنگام خواندن است. اما تحریر در موسیقی دقیقاً چه معنایی دارد؟ در ادامه این مطلب، بیشتر با این اصطلاح موسیقایی آشنا خواهید شد.
تحریر در موسیقی
تحریر در آواز به صدای لرزان و آهنگینی گفته میشود که خواننده با تکانهای سریع ماهیچههای حنجره ایجاد میکند. این تکنیک را چهچه یا چهچهه هم مینامند و برخی معتقدند الهامگیرنده آن، آواز پرندگانی مانند بلبل است.
برای بسیاری از علاقهمندان به موسیقی سنتی که آموزش ندیدهاند، اجرای تحریر هنگام خواندن میتواند چالش بزرگی باشد. با این حال، خوب است بدانید که تفاوت کوچکی بین چهچه و تحریر وجود دارد.
تفاوت تحریر زدن و چه چه زدن چیست؟
تحریر در خوانندگی
بعضی از افراد فکر میکنند تحریر فقط در موسیقی سنتی وجود دارد و آن را با چهچه اشتباه میگیرند.
ولی باید بدانیم که چهچه با تحریر کمی فرق دارد. در واقع، چهچه نوعی از تحریر است که شاید برای کسانی که تازه شروع کردهاند، شبیه به نظر برسد، اما روش تولید این دو صدا با هم متفاوت است.
چهچه زدن به این شکل است که شما صدا را از درون تارهای صوتی خود ایجاد میکنید و مانند یک لرزش طبیعی میماند. این کار در موسیقی بسیار زیبا و دلنشین است و معمولاً شنوندگان آن را دوست دارند.
اجرای چهچه در حقیقت نشانه خوبی است و میگوید که تکنیک صوتی خواننده سالم و قوی است. برای درک بهتر، میتوان گفت چهچه زدن مانند تولید صدا از سیم گیتار است که با لرزش سیم، صدای آن پدید میآید.
از گذشته تا به حال، بین استادان آواز این باور وجود داشته که اگر کسی تحریر در صدایش نیست، نباید وارد دنیای موسیقی سنتی شود.
تعریف
تحریر، یک تکنیک آوازی آهنگین است که در آن خواننده با به کارگیری ماهیچههای حنجره، صدا را به سرعت قطع و وصل میکند. این صدا درون حنجره و پایینتر از گلو تولید میشود و کیفیت و ویژگی آن بسته به مهارت و سبک خواننده میتواند متفاوت باشد.
معمولاً تحریر روی حروف صدادار کشیده، به ویژه صدای «آ»، اجرا میشود. اگر در شعر، واژهای با چنین صدایی در جای مناسب تحریر وجود نداشته باشد، خواننده به سلیقه خود، صدایی مانند «آ»، «ها» یا «آی» را به آواز اضافه میکند. به این اضافه کردن صداها یا کلمات خارج از شعر، ترنم میگویند.
تمرکز بر صدای «آ» در تحریر به این دلیل است که جای تولید این صدا در انتهای دهان و نزدیک به گلو قرار دارد و این موقعیت، اجرای تحریر را که خود از ناحیه گلو شکل میگیرد، آسانتر میکند.
دسته بندی انواع تحریر در آواز سنتی ایرانی
سه گونه دو نقطه بر روی حروف قرار میگیرد:
نخست: دو نقطهی ساکن،
دوم: دو نقطهی صعودی، و
سوم: دو نقطهی نزولی.
شاخص اصلی آواز سنتی
اگر بخواهیم ویژگی اصلی آواز ایرانی را معرفی کنیم، بدون شک تحریر مهمترین گزینه است. میتوان گفت که تحریر، مشخصهی کلیدی آواز سنتی و دستگاههای موسیقی ایران به شمار میرود. دستگاههای گوناگون در موسیقی سنتی ایران روی این ویژگی تأثیر میگذارند. هر دستگاه نت اصلی ویژهی خود را دارد و بر اساس جای نتها، از دستگاههای دیگر متمایز میشود.
در حقیقت تحریر نه فقط در ظاهر، بلکه در شیوهی اجرا نیز ویژگی کاملاً ایرانی خود را حفظ میکند. تعریف تحریر این است: «صدایی آهنگین که در انتهای حنجره و با کمک ماهیچههای زیر گلو و بر پایهی ریتم و ملودی یک قطعه، روی برخی صداها ایجاد میشود و به شکل بریدهبریده ادا میگردد. خواننده بنا به نیاز، آن را در بخشهای مختلف آواز اجرا میکند.»