تئوری موسیقی ، گام کروماتیک
گامها در موسیقی، به ترتیبِ پشتسرهمِ چند نت گفته میشود که با فاصلههای مشخصی کنار هم قرار میگیرند. به زبان ساده، اگر نتها را به ترتیب از پایین به بالا در محدودهای معین (مثلاً یک اکتاو) بنوازیم، به این رشته از صداها گام میگوییم. آشنایی با انواع گامها به درک بهتر موسیقی کمک میکند. در این قسمت از وبلاگ ندابلاگ، شما را با گام کروماتیک آشنا میکنیم.
موسیقی هم قواعد و اصول خودش را دارد. یکی از این اصول مهم، شناخت **گام کروماتیک** است.
به زبان ساده، اگر تمام کلیدهای سفید و سیاه یک پیانو را پشت سر هم و به ترتیب بنوازیم، از پایین ترین نت تا بالاترین نت، در واقع یک **گام کروماتیک** اجرا کردهایم. این گام از دوازده نت تشکیل شده که فاصله بین هر نت با نت بعدی، دقیقاً یک نیمپرده است. به همین دلیل است که به آن “کروماتیک” میگویند که معنای “رنگی” میدهد، چون همه نتها را در بر میگیرد.
پس گام کروماتیک مانند یک نردبان کامل است که همه پلههای ریز و درشت (همان نیمپردهها) را دارد و ما را از یک نت پایه، قدم به قدم تا اکتاو بعدی همان نت میبرد.
گام ها تقسیم می شوند به دو نوع :
۱ – گامهای دیاتونیک
۲ – گامهای کروماتیک
گام کروماتیک
گامی است که همه دوازده نت موجود در سیستم موسیقی متداول غربی را در بر میگیرد. این گام از یک نت شروع میشود و با پیمودن فاصلههای نیمپردهای ادامه مییابد تا در نت سیزدهم، به نت اکتاو یا همان نت آغازین برسد.
در این گام، از میان دوازده نیمپرده، هفت نیمپرده از نوع دیاتونیک هستند (یعنی بین نتهای غیرهمنام قرار دارند) و پنج نیمپرده از نوع کروماتیک هستند (که بین نتهای همنام واقع میشوند). همه نتهای این گام با فاصله نیمپرده از یکدیگر قرار گرفتهاند و به دو دسته تقسیم میشوند.
کروماتیک ملودیک:
برای رفتن از یک نت به نت بعدی که یک پرده کامل با هم فاصله دارند، ابتدا یک نیمپرده کروماتیک و پس از آن یک نیمپرده دیاتونیک نواخته میشود.
کروماتیک هارمونیک:
وقتی از یک نت به نت بعدی میرویم (به اندازه یک پرده)، ابتدا یک نیمپرده دیاتونیک و سپس یک نیمپرده کروماتیک قرار میگیرد. همه گامهای دیگر در موسیقی غربی از این الگو پیروی میکنند.
توجه کنید:
همانطور که میدانید، نیمپرده کروماتیک بین دو نت همنام است، مانند «لا» تا «لا دیز» یا «می» تا «می بمل». نیمپرده دیاتونیک نیز بین دو نت ناهمنام است، مانند «سی» تا «دو» یا «ر» تا «می بمل».
حال اگر در گام کروماتیک، بعد از نت «دو» در حالت بالا رونده، نت «ر بمل» بیاید، این یک نیمپرده دیاتونیک است و پس از آن، فاصله «ر بمل» تا «ر» یک نیمپرده کروماتیک خواهد بود. یا اگر بعد از نت «دو» در حالت پایینرونده، ابتدا نت «سی» و سپس «سی بمل» بیاید، نیمپرده اول دیاتونیک و نیمپرده دوم کروماتیک است؛ در این حالت گام کروماتیک هارمونیک داریم.
اما اگر در همین گام بعد از نت «دو»، ابتدا «دو دیز» و سپس نت «ر» بیاید، نیمپرده اول کروماتیک و نیمپرده دوم دیاتونیک خواهد بود. این حالت نشاندهنده گام کروماتیک ملودیک است.
توالی نیمپردهها اغلب حس اضطراب یا نگرانی در شنونده ایجاد میکند. گام کروماتیک معمولاً به عنوان گام اصلی یک قطعه موسیقی استفاده نمیشود، اما در بخشهایی از قطعات، از حرکتهای کروماتیک برای انتقال این حس به صورت موقت بهره میبرند.