این باور قدیمی که افراد ناشنوا نمیتوانند موسیقی را درک کنند، کاملاً نادرست است. در گذشته و حتی امروز، نوازندگان و آهنگسازان زیادی وجود داشتهاند که با وجود کمشنوایی، آثار زیبایی خلق کردهاند. اما سوال اینجاست که اگر فردی ناشنوا باشد، چطور موسیقی را تجربه میکند؟ در این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، به این پرسش پاسخ خواهیم داد.
تفاوت ناشوایان در شنیدن موسیقی
هر فردی که کمشنوایی دارد، موسیقی را به شکل خاص خود درک میکند؛ چون میزان ناشنوایی در افراد مختلف، بسیار متفاوت است. شنوایی معمولی، صداهایی با بلندی ۲۰ دسیبل و کمتر را شامل میشود. اگر کسی کمشنوایی خفیف داشته باشد، صداهای بین ۲۰ تا ۴۰ دسیبل را به خوبی متوجه نمیشود. در کمشنوایی متوسط این محدوده به ۴۱ تا ۷۰ میرسد، در نوع شدید بین ۷۱ تا ۹۵، و در کمشنوایی عمیق، فرد فقط صداهای بالاتر از ۹۵ دسیبل را میشنود. آنهایی که کاملاً ناشنوا هستند، تنها قادرند صداهای درون بدن خود مانند ضربان قلبشان را احساس کنند.
بنابراین، هر فرد بسته به این که چه میزان کمشنوایی دارد و این که از تولد ناشنوا بوده یا بعدها شنوایی خود را از دست داده، احساس و درک متفاوتی از موسیقی خواهد داشت.
فرآیند شنیدن صوت
برای درک چگونگی درک موسیقی توسط افراد ناشنوا، ابتدا باید بدانیم شنیدن چگونه رخ میدهد. صدا در اثر لرزش یک جسم به وجود میآید که امواج صوتی ایجاد میکند. اگر این لرزشها به اندازه کافی سریع باشند، مسیری از جسم لرزان تا پرده گوش ما شکل میگیرد. سپس پرده گوش ما نیز میلرزد و این امواج را از طریق گوش میانی به بخش داخلی گوش میفرستد. سرعت لرزش، فاصله و محیط اطراف، بر بلندی صدا اثر میگذارند؛ به همین دلیل است که هر چه از منبع صدا دورتر باشیم، صدای کمتری به گوشمان میرسد.
وقتی امواج صوتی به گوش داخلی میرسند، این لرزشها به پیامهای عصبی تبدیل میشوند. سپس مغز این پیامها را دریافت کرده و آنها را تحلیل میکند. این مرحله از پردازش صدا در مغز، برای افراد شنوا و ناشنوا یکسان است و هر دو از قسمتهای مشابهی از مغز استفاده میکنند. تفاوت اصلی در نحوه دریافت این پیامهاست. افراد ناشنوا صدا را از طریق گوش دریافت نمیکنند، بلکه آن را از راه حس لامسه درک میکنند! برای درک این موضوع، باید با مفهوم انعطافپذیری مغز آشنا شویم.
در پدیده انعطافپذیری مغز، بخشهای مختلف مغز با هم همکاری میکنند تا کمبود یکی از حواس — در اینجا حس شنوایی — را جبران کنند. مناطقی مانند هسته اکومبنس، آمیگدال، قشر شنوایی و قشر حسی، به افراد ناشنوا یا کمشنوا در این زمینه کمک میرسانند. به گفته دکتر دین شیباتا، استادیار رادیولوژی در دانشگاه واشنگتن: «اطلاعات ارتعاشی اساسا دارای ویژگی های مشابه اطلاعات صوتی هستند؛ بنابراین منطقی است که در ناشنوایان، یک روش ممکن است جایگزین روش دیگر در همان ناحیه پردازش مغز شود.»
افراد ناشنوا چطور موسیقی را احساس میکنند؟
افراد ناشنوا موسیقی را با گوش خود نمیشنوند، اما میتوانند آن را به شکل دیگری درک کنند. آنها موسیقی را از طریق حس لامسه و ارتعاشاتی که در بدنشان ایجاد میشود، احساس میکنند. در ادامه به روشهایی میپردازیم که افراد ناشنوا از طریق آن با موسیقی ارتباط برقرار میکنند.
ارتعاشات
همانطور که گفتیم، صدا از لرزشهایی در هوا به وجود میآید. افرادی که شنوایی ندارند هم میتوانند این لرزشها را در بدن خود حس کنند؛ به ویژه وقتی صداهای بم و ریتمدار باشد، چون لرزش آنها محکمتر و قویتر است.
این افراد میتوانند این ارتعاشات را به روشهای مختلفی درک کنند. مثلاً میتوانند کف دست خود را روی بلندگو یا هدفون بگذارند. یا در یک کنسرت، لرزش زمین را با پاهایشان احساس کنند. اگر کفشهایشان را دربیاورند، این لرزشها را بهتر و واضحتر متوجه خواهند شد.
زبان اشاره و لبخوانی
متن بازنویسی شده:
اشعار، بخش اصلی و مهم هر آهنگ هستند. افرادی که ناشنوا هستند میتوانند در کنسرت، یک مترجم زبان اشاره را با خود همراه کنند تا با کمک او، مفهوم شعر را متوجه شوند. همچنین کسانی که کمشنوا هستند، اغلب با نگاه کردن به حرکت لبهای خواننده و لبخوانی، میتوانند بفهمند چه میخواند. در برخی از برنامههای زنده، متن ترانهها روی یک صفحه بزرگ نمایش داده میشود که این کار هم برای ناشنوایان بسیار مفید است. علاوه بر اینها، خارج از فضای کنسرت، افراد ناشنوا همیشه میتوانند با جستجو در اینترنت، متن آهنگها را پیدا کنند و از این راه با دنیای موسیقی همراه شوند.
گام صدا
گام همان ویژگی است که هر صدا را از دیگری متمایز میکند. هر فرد با توجه به میزان شنوایی خود، توانایی متفاوتی در تشخیص گام صداها دارد. اما یک قاعده کلی در مورد افراد کمشنوا وجود دارد: آنها معمولاً در شنیدن صداهای زیر، مانند صدای زنان، مشکل دارند و صداهای بم و کلفت برایشان قابلدرکتر است. به همین دلیل، اگر برای این افراد آهنگهایی با صدای خوانندهٔ بم پخش شود، راحتتر میتوانند با موسیقی ارتباط برقرار کنند.
تکنولوژیهای جدید
افرادی که شنوایی خود را از دست دادهاند، چطور موسیقی را درک میکنند؟
برای پاسخ به این پرسش، لازم است به فناوریهای تازهای اشاره کنیم که در این زمینه طراحی شدهاند. یکی از این ابزارها، «ساوندشرت» نام دارد. این یک لباس ویژه برای ناشنوایان است که با بهرهگیری از ۱۶ حسگر مختلف، ارتعاشات و حس موسیقی را همزمان به بدن فرد منتقل میکند.
روش دیگر، استفاده از سمعکهای پیشرفته است که علاوه بر تقویت صدا، میتوان از آنها مانند هدفون نیز استفاده کرد و به موسیقی گوش داد.
کنسرت
در اجرای کنسرت، صدا با شدت زیادی پخش میشود و لرزشهای آن به راحتی حس میشود. همچنین چراغها هماهنگ با موسیقی تغییر میکنند و متن ترانهها نیز نمایش داده میشود. این عوامل باعث میشوند تا افراد ناشنوا نیز بتوانند موسیقی را به خوبی درک کنند و از آن لذت ببرند.