استاد همایون خرم که بود؟
بدون شک وقتی صدای ویولن به گوش میرسد، بسیاری از نوازندگان و کسانی که آشنایی خوبی با موسیقی دارند، به یاد استاد خرم میافتند. همایون خرم، نوازنده سرشناس ویولن، موسیقیدان، آهنگساز و یکی از اعضای شورای عالی خانه موسیقی ایران بود. در ادامه این نوشته، بیشتر با این هنرمند نامآشنا آشنا میشویم.
بیوگرافی
استاد خرم در سال ۱۳۰۹ در شهر بوشهر به دنیا آمد. او در حدود ده یا یازده سالگی شاگرد استاد صبا شد و نواختن را نزد ایشان آموخت. تنها چهارده سال داشت که برای نخستین بار به تنهایی در رادیو برنامه اجرا کرد. در سالهای بعد، در برنامههای مختلف موسیقی رادیو، به ویژه برنامه محبوب «گلها»، نقش مهمی داشت و به عنوان آهنگساز، نوازنده تکنواز ویولن و رهبر ارکستر، کارهای زیبا و ماندگاری خلق کرد.
همایون خرم با عشق و دقت بسیار به موسیقی ایرانی میپرداخت و در کنار آن، به تحصیل علم نیز اهمیت میداد. در بیشتر مقاطع تحصیلی از دانشآموزان برتر بود و تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته مهندسی برق ادامه داد. همچنین مدرک درجه یک هنری (که همارز مدرک دکترا است) از شورای ارزشیابی هنرمندان کشور دریافت کرده بود.
از مسئولیتها و فعالیتهای هنری ایشان میتوان به این موارد اشاره کرد: عضو شورای عالی موسیقی رادیو، رهبر ارکستر سازهای ملی، استاد در دانشکده موسیقی ملی و هنرستان شبانه، آهنگساز برای برنامههای موسیقی ایرانی به ویژه برنامه «گلها»، رهبر ارکستر این برنامه و نوازنده تکنواز ویولن.
آشنایی با استاد همایون خرم
همایون خرم، یکی از چهرههای ماندگار و دوستداشتنی موسیقی ایران است. او در خانوادهای اهل موسیقی به دنیا آمد و از کودکی با نوای ساز آشنا شد. استعداد او در نواختن ویولن خیلی زود خود را نشان داد و زیر نظر استادان بزرگ، مهارتهای خود را گسترش داد.
او نه تنها نوازندهای چیرهدست بود، بلکه آهنگسازی توانا نیز به شمار میرفت. بسیاری از ملودیهای زیبا و ماندگار موسیقی ایرانی، حاصل ذهن خلاق و احساس عمیق اوست. آثار او در دلهای مردم جای گرفته و نسلهای مختلف از شنیدن آنها لذت میبرند.
استاد خرم، هنرمندی فروتن و مهربان بود که عشق به موسیقی و مردم در وجودش موج میزد. او سالهای زیادی از زندگی خود را به آموزش و پرورش هنرجویان جوان اختصاص داد و با صبر و حوصله، رازهای نوازندگی را به آنان آموخت.
یاد و خاطره استاد همایون خرم، با نوای گرم و دلنشین سازش، برای همیشه در تاریخ موسیقی ایران زنده خواهد ماند.
تو ای پری کجایی
همایون خرم، با آفرینش آثاری مانند «تو ای پری کجایی»، «رسوای زمانه منم»، «امشب در سر شوری دارم»، مینای شکسته، غوغای ستارگان، بگذر از کوی ما، پیک سحری و طاقتم ده، بخشی ارزشمند از یادگاریهای موسیقی ایران را خلق کرده است.
او یکی از آهنگسازان برجسته و بهیادماندنی موسیقی ایران است. راز ماندگاری کارهای او، ملودیهای پرمایه، ارزش موسیقایی بالا و قدرت نغمهپردازیاش است که همه نشان از استعداد درخشان او در آهنگسازی دارند.
از دیگر کارهای او میتوان به سخنرانیهایش درباره موسیقی ایرانی در مراکز هنری و فرهنگی اروپا و آمریکا اشاره کرد؛ مانند سخنرانی در دانشگاه یوسیالای، دانشگاه گیلان، دانشگاه پزشکی شیراز درباره استاد صبا و موسیقی ایرانی، انجمن موسیقی فارس درباره استاد ابوالحسن صبا، دانشگاه علامه طباطبایی درباره مقامهای موسیقی ایرانی، فرهنگسرای ارسباران درباره استاد علینقی وزیری، دانشگاه صنعتی اصفهان درباره ویژگیهای موسیقی ایرانی و همچنین سخنرانیهای فراوان دیگر در مجالس گوناگون.
خانه ای که همیشه باز است
همایون خرم هنرمندی با سلیقه و محبوب مردم بود. نام او همواره با خوبی و احترام برده میشود. خانه او پشت پارک ساعی قرار دارد و درِ آن هنوز به روی دوستدارانش باز است.
او از جمله اندک نوازندگان موسیقی سنتی بود که با موسیقی پاپ مخالفتی نداشت و هیچ سبک موسیقیای را رد نمیکرد. به باور خرم، در این نوع موسیقی جنب و جوشی وجود دارد که جوانان به آن نیاز دارند.
شیوه اجرا باید گیرا و زیبا باشد و اگر بیان، زیبا و ساختاری درست داشته باشد، بسیار تاثیرگذار خواهد بود. هرچند من خود عاشق دستگاههای سهگاه، چهارگاه و بیات ترک هستم، معتقدم اگر موسیقی اصیل ساختاری نادرست داشته باشد، از موسیقی پاپ نامطلوبتر نیست. پس اگر اصول رعایت شود، همه سبکهای موسیقی میتوانند نیازهایی را پاسخ دهند.
بخش بزرگی از ساختههای خرم، خاطره موسیقایی دستکم سه نسل از ایرانیان را در بر گرفته است. به سختی میتوان کسی را یافت که نتواند ترانه “امشب در سر شوری دارم” را زمزمه کند. با این حال باید تأکید کرد که ارزش و اعتبار خرم هرگز تنها در ترانههای ساده و محبوبش محدود نمیشده و نیست.
آثار ارکستری او که معمولاً دارای جملهبندیهای ترکیبی و پیچیده به همراه ریتمهای بسیار گوناگون هستند، نمونههایی شبیه به سمفونی از موسیقی ایرانی ارائه میدهند که کمتر آهنگسازی توانایی برابری با آنها را داشته است.
همکاری های استاد خرم
همایون خرم با بهترین و کارآزمودهترین آوازخوانان آن دوره، یعنی دو دهه درخشان موسیقی ایران، همکاری نزدیک داشت. نامهایی مانند حسین قوامی، الهه، مرضیه، گلوریا روحانی، دلکش، شجریان، گلپا و ایرج در فهرست همکاران او دیده میشود. همچنین باید یادآور شد که پروین زهرایی منفرد برای سالهای متمادی، خواننده اختصاصی آثار همایون خرم به شمار میرفت.
صدای پُرقدرت و بیآلایش پروین، هماهنگی کامل با ساز و ملودی ساده و عمیق خرم داشت. او در طول بیش از سی سال تدریس، به جوانان بسیاری آموزش داد که امروز حامل سبک و شیوه هنری او هستند. با این حال، خرم خود در گفتوگویی با علی دهباشی، از مانی فرضی، پژمان پورزند و بابک شهرکی به عنوان برجستهترین شاگردانش نام برده است.
درگذشت استاد همایون خرم
همایون خرم، استاد برجسته موسیقی ایرانی، آفریننده نواهای جاودان و نوازنده چیرهدست ویلن، از اعضای شورای عالی خانه موسیقی ایران بود. او در ۸۲ سالگی، در روز ۲۸ دیماه ۱۳۹۱، به دلیل بیماری ریوی در بیمارستان «دی» دار فانی را وداع گفت. روحش شاد و یادش گرامی.