همه ایرانیها با شنیدن سرود “ای ایران”، احساسی عمیق از میهندوستی را تجربه میکنند. این سرود اگرچه به عنوان سرود رسمی کشور شناخته نمیشود، اما در میان مردم از محبوبیت و شهرت بسیار بالایی برخوردار است. این اثر با الهام از رویدادها و شرایط دشوار تاریخی ایران خلق شده است. در ادامه، تاریخچه زیبا و جالب پدید آمدن این سرود را در این بخش از وبلاگ ندابلاگ میخوانید.
تاریخچه ساخت سرود ای ایران
سرود «ای ایران» یکی از شناختهشدهترین ترانههای میهنی ایران است که آهنگ آن را روحالله خالقی ساخته است. بسیاری این سرود را سرود ملی غیررسمی ایرانیان میدانند و این اثر در فهرست آثار ملی ایران نیز ثبت شده است.
داستان این سرود به سالهای جنگ جهانی دوم و زمان اشغال ایران توسط نیروهای متفقین بازمیگردد. در سپتامبر ۱۹۴۱ که کشور در اشغال بود، ایده سرودن این شعر پس از دیدن شرایط دشوار کشور و به ویژه دیدن پرچم کشورهای اشغالگر در پادگانهایی مانند پادگان استرآباد به ذهن سراینده آن رسید.
روزی حسین گلگلاب در مسیر دیدار با آقای خالقی، درگیری یک افسر ایرانی و یک افسر انگلیسی را در خیابان میبیند. در آن صحنه، افسر خارجی به افسر ایرانی که حتی رتبه بالاتری داشت، سیلی میزند و سرباز ایرانی به دلیل شرایط اشغال کشور نمیتواند واکنشی نشان دهد. گلگلاب با چشمانی پر از اشک به نزد خالقی میرود و ماجرا را تعریف میکند.
او میگوید که شعری خواهد سرود تا نام ایران و روحیه ایرانیان در آن جاودانه بماند. خالقی نیز قول میدهد آهنگ آن را بسازد و بنان که در آنجا حاضر بود، میگوید که خواندن آن را بر عهده خواهد گرفت.
سپس گلگلاب در همان لحظه روی کاغذی شروع به نوشتن میکند و پس از چند ساعت شعر آماده میشود. خالقی نیز تنظیم آهنگ را در روزهای بعد به پایان میرساند. اما به دلیل شرایط آن زمان و اشغال کشور، تا مدتها اجازه اجرا و پخش این سرود داده نشد.
زمان خلق اثر
سرود «ای ایران» در روز ۲۷ مهرماه سال ۱۳۲۳ در تالار دبستان نظامی که امروزه دانشکده افسری نام دارد، به دنیا آمد. در آن روز، بسیاری از هنرمندان و موسیقیدانان ایرانی در آن مکان حضور داشتند.
پس از آن، استقبال مردم از این سرود بهقدری چشمگیر بود که وزیر فرهنگ آن زمان، گروه اجراکنندگان را به استودیوی رادیو دعوت کرد. در آنجا، این سرود روی صفحه ضبط شد و از آن پس، هر روز از رادیو تهران پخش میشد.
ویژگی های سرود ای ایران
این سرود را دکتر «حسین گل گلاب» که استاد دانشگاه تهران بود سرود. این سرود چند ویژگی برجسته دارد:
نخست آن که همهی واژههای به کار رفته در آن فارسی است و در هیچ بیتی از آن، کلمهای عربی یا غیرفارسی دیده نمیشود. هر سه بخش سرود، پر از واژههای زیبا و روان فارسی است. زبانی پاک و ساده که هیچ واژه بیگانهای وارد آن نشده، اما در عین حال هیچ کلمهی نامأنوس یا دشواری هم در آن نیست که فهم شعر را سخت کند.
دومین ویژگی در ساختار شعر آن است؛ به گونهای که همهی گروههای سنی، از خردسال تا بزرگسال، میتوانند آن را بخوانند. به همین خاطر، این سرود در همهی آموزشگاهها و حتی مهدکودکها قابل اجراست.
سومین ویژگی، اجرای آسان آن است. هر گروه یا فردی میتواند این سرود را حتی بدون نیاز به ساز یا ابزار موسیقی بخواند. سرود «ای ایران» پس از هفتاد سال، هنوز زنده است و معنا و جایگاه خود را حفظ کرده.
فیلم مستند «مرز پرگهر» که در سال ۱۳۸۹ به تهیهکنندگی و کارگردانی هومن ظریف (روزنامهنگار و مستندساز) ساخته شد، به زندگی، اندیشه و آثار دکتر حسین گلگلاب میپردازد و در مورد چگونگی خلق سرود «ای ایران» با بازماندگان پدیدآورندگان آن گفتوگو میکند.