موسیقی نواحی جنوب ایران از گرمای طبیعت آن الهام گرفته و پر از انرژی، احساس و هیجان است. این سبک موسیقی در استانهای هرمزگان، بوشهر و خوزستان رواج دارد. در ادامه این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، بیشتر با این موسیقی آشنا خواهید شد.
آشنایی با موسیقی جنوبی (بندر)
برای درک بهتر موسیقی جنوب ایران، به ویژه در استان هرمزگان، باید ابتدا به ترکیب مردمی که در آنجا زندگی میکنند توجه کرد. این منطقه تنها محل زندگی ساکنان بومی نیست، بلکه گروههای قومی دیگر، از جمله آفریقاییتبارهایی که قرنها پیش به آنجا مهاجرت کردهاند، نیز در آن سکونت دارند.
موسیقی سواحل جنوب ایران، به خصوص آوازهای بندری، به عقیده بسیاری از پژوهشگران، ارتباطی عمیق و دیرینه با موسیقی اصیل آفریقا دارد. با این حال، با وجود همه زیباییها و قابلیتهای این موسیقی، هنوز برای بسیاری ناشناخته است.
برداشت اغلب مردم از موسیقی بندری یا جنوبی، گاهی اوقات کاملاً اشتباه است. برخی فکر میکنند این موسیقی فقط شامل ریتمهای تند، ملودیهای ساده و ترانههایی بدون مفهوم عمیق است.
موسیقی جنوب به دو موسیقی عمده تقسیم میشود:
موسیقی بندرعباس
موسیقی بوشهر
موسیقی بندرعباس شباهت زیادی به ریتمهای عربی دارد که در دیگر کشورهای ساحل خلیج فارس رایج است.
در منطقه هرمزگان، سه ساز کوبهای به نامهای پیپه، دهل و کسر وجود دارد. وقتی این سازها با هم نواخته میشوند، صدای آن چنان قوی و پرحجم است که گویی یک گروه بزرگ موسیقی در حال اجرا است.
شهرهایی مانند آبادان، موسیقی خود را از ترکیب و الهام گرفتن از این دو سبک موسیقی شکل داده و سپس آن را به شیوهی خود گسترش دادهاند.
انواع موسیقی جنوب ایران
زار یکی از شناختهشدهترین گونههای موسیقی و رقص در جنوب ایران است. در اصل، زار یک مراسم درمانی به شمار میرود که بر اساس باور مردم آن منطقه، برای بیرون راندن جن از وجود فرد مبتلا انجام میشود. این آیین که در سومالی با نام «سار» نیز شناخته میشود، توسط شخصی به نام بابازار یا مامازار رهبری میگردد. سازهای به کار رفته در موسیقی زار شامل تنبوره، سازهای کوبهای مانند دهل، دمام و دیره به همراه آواز است.
لیوا موسیقی شادی است که در استان هرمزگان رواج دارد و معمولاً با رقص همراهی میشود. این موسیقی ریشه در فرهنگ عربی و آفریقایی-زنگباری دارد و در اجرای آن از دهلهای بزرگ و کوچکی با نامهای پیپه و جُفه و دیگر سازها استفاده میکنند.
یزله که با نام هللیوسه نیز شناخته میشود، از دیگر انواع موسیقی جنوب ایران است و با آواز و کفزدن اجرا میگردد. گاهی از این موسیقی در مراسم سوگواری نیز بهره برده میشود که در آن حالت با سینهزنی همراه است.
نیمه، موسیقی مخصوص ماهیگیران و دریانوردان است. این آوازها هنگام کار در دریا خوانده میشوند؛ در آن یک نفر به عنوان تکخوان و گروهی به عنوان همخوان، سرودهایی در ستایش دریا اجرا میکنند.
سبالو آوازی گروهی است که در آن افراد به شکل دایرهای مینشینند، دایره میزنند، آواز میخوانند و شانههای خود را به حرکت درمیآورند.
شروه گونهای از آوازهای غمگین و دوبیتیخوانی به زبان محلی است که از دشتستان برخاسته است.