در هر زمینهای مانند هنر، علم یا جامعه، همیشه کتابهای مهم و ارزشمندی وجود دارد که خواندن آنها برای کسانی که در آن زمینه فعالیت میکنند، بسیار ضروری است. این کتابها معمولاً از سوی استادان و متخصصان زیادی تأیید شدهاند و به عنوان منبعی برای آموزش مورد استفاده قرار میگیرند. موسیقی نیز از این قاعده مستثنی نیست و کتابهای آموزنده زیادی درباره آن نوشته شده است. اگر میخواهید یک نوازنده یا موسیقیدان موفق شوید، علاوه بر تمرین عملی، باید بخش تئوری موسیقی را نیز به طور جدی دنبال کنید. بهترین راه برای تقویت دانش تئوری موسیقی، مطالعه کتابهای مناسب است. به همین دلیل، در این نوشته میخواهیم کتابهایی را معرفی کنیم که خواندن آنها برای هر موسیقیدان مفید است. برای اینکه راحتتر باشید، این کتابها را در دو گروه موسیقی «ایرانی» و «غربی» دستهبندی کردهایم تا بتوانید کتابهای مرتبط با سبک مورد علاقه خود را سریعتر پیدا کنید. پس از خواندن این مطلب، پیشنهاد میکنیم به وبلاگ ندابلاگ مراجعه کنید تا مطالب بیشتری در زمینه موسیقی مطالعه نمایید.
لیست کتاب هایی که هر موسیقیدان باید بخواند
موسیقی غربی
مبانی بنیادی موسیقی | باربارا وارام
کتاب “مبانی بنیادی موسیقی” اثر باربارا وارام با ترجمه ایلیا بهارلو، از آن دست کتابهایی است که خواندنش برای هر علاقهمند به موسیقی ضروری است. باربارا وارام متولد شهر تورنتو در کانادا است و تحصیلات خود را در مدرسه برانکسون هال و سپس دانشکده موسیقی دانشگاه تورنتو به پایان رساند. او پس از فارغالتحصیلی، در کنار اریک رولینسون به تحقیق و بررسی در زمینه تئوری موسیقی مشغول شد.
ایلیا بهارلو، مترجم این کتاب، پسر محمد بهارلو — نویسنده و روزنامهنگار ایرانی — است. به گفته خودش، پیش از این کتابهای بسیاری در زمینه موسیقی مطالعه کرده بود، اما وقتی در سال ۲۰۰۲ با “مبانی بنیادی موسیقی” آشنا شد، تازه احساس کرد که برای اولین بار تئوری موسیقی را به شکلی کامل و اصولی فرا گرفته است. محتوای کتاب از نظر اطلاعات جدید چیز اضافهای برای او نداشت، اما سادگی بیان و روانی متن به حدی بود که تصمیم گرفت آن را به فارسی ترجمه کند.
این کتاب به عنوان یک منبع درسی پایه در رویال کنسرواتوار موسیقی تورنتو نیز تدریس میشود. مهمترین ویژگی آن، پوشش کامل مفاهیم اولیه موسیقی مانند گام، فاصله، وزن، شیوه نتنویسی و آکوردهاست. همچنین در پایان کتاب، مجموعهای از تمرینهای کاربردی به همراه پاسخ ارائه شده که به درک بهتر و تثبیت آموختهها کمک زیادی میکند.
تاریخ موسیقی، آنطور که باید تدریس شود ( باخ، بتهوون، و باقی بروبچه ها) | دیوید دبلیو باربر
دیوید دبلیو باربر، یک هنرمند چندوجهی است که به عنوان موسیقیدان، منتقد، ویراستار، روزنامهنگار و نویسنده شناخته میشود. او بیش از ده کتاب در زمینه موسیقی نوشته است و سبک طنزآمیزش، طرفداران زیادی برایش به ارمغان آورده است. باربر که اکنون نویسندهای شناختهشده در سطح جهان است، در شهر اتاوا بزرگ شده و مدرک موسیقی خود را از دانشگاه کوئین در کینگستونِ انتاریو دریافت کرده است.
علاوه بر کار نویسندگی، او در عرصه موسیقی نیز به آهنگسازی پرداخته و آثاری مانند دو سمفونی، یک رکوئیم و قطعات فراوانی برای گروههای کر و موسیقی مجلسی از خود به جای گذاشته است.
حالا که با نویسنده آشنا شدید، بد نیست نگاهی هم به کتاب محبوبش بیندازیم. کتاب «باخ، بتهوون و باقی بروبچهها» پرفروشترین اثر دیوید باربر است و از جمله کتابهایی به شمار میرود که هر علاقهمند به موسیقی باید آن را بخواند. این کتاب به زندگی، شخصیت، موفقیتها و ناکامیهای آهنگسازان نامدار تاریخ میپردازد. اگر مطالعه تاریخ موسیقی برایتان کسلکننده است، این کتاب با نثر جذاب و متفاوتش، بدون شک این احساس را تغییر خواهد داد.
هارمونی | والتر پیستون
کتاب “هارمونی” نوشته والتر پیستون، یکی دیگر از کتابهای ضروری برای هر نوازنده و علاقهمند به موسیقی است. پیستون که یک آهنگساز موسیقی کلاسیک، نوازنده ویولن و پیانو، و همچنین استاد دانشگاه هاروارد بود، در طول زندگیاش موفق به دریافت جوایز معتبری مانند پولیتزر و گوگنهایم شد.
او در سال ۱۹۱۲ وارد مدرسه هنری ماساچوست شد و به مدت چهار سال در آنجا تحصیل کرد. سپس در سال ۱۹۲۰ در کالج هاروارد پذیرفته شد و در دوران دانشجویی، اغلب رهبری ارکستر دانشگاه را بر عهده داشت.
کتاب هارمونی پیستون برای اولین بار در سال ۱۹۴۱ منتشر شد و از آن زمان به عنوان یک منبع آموزشی مهم شناخته میشود. این کتاب به طور کامل به توضیح هارمونیهای رایج در سدههای هجدهم و نوزدهم میپردازد و برای درک بهتر مطالب، تمرینهای کاربردی نیز در آن گنجانده شده است.
موسیقی ایرانی
موسیقی ایران | روحالله خالقی
روحالله خالقی، آهنگساز، موسیقیدان و نوازنده ویولن، از شاگردان برجستهٔ علینقی وزیری بود. او نقش بسیار مهمی در نگهداری و زندهنگاه داشتن موسیقی ایرانی داشت. خالقی در شهر کرمان به دنیا آمد و به دلیل علاقه پدر و مادرش که هر دو اهل موسیقی بودند، از کودکی با این هنر آشنا شد. در جوانی وارد مدرسه موسیقی وزیری شد و از ۱۹ سالگی خودش به آموزش موسیقی پرداخت. او در سال ۱۳۲۸ انجمنی به نام «دوستداران موسیقی ملی» پایهگذاری کرد که بعدها به هنرستان موسیقی ملی تبدیل شد. همچنین، خالقی با نوشتن کتابهای ارزشمند، به عنوان نخستین تاریخنویس موسیقی شهری ایران شناخته میشود.
در کتاب «موسیقی ایران» اثر روحالله خالقی، تاریخ موسیقی ایران از روزگار قدیم تا زمان معاصر بررسی شده است. این کتاب به دورههای تاریخی و افراد تأثیرگذاری مانند ساسانیان، خسرو پرویز و اردشیر بابکان میپردازد.
تئوری موسیقی | علینقی وزیری
کتاب “تئوری موسیقی” نوشتهٔ علینقی وزیری است. او تأثیر چشمگیری در موسیقی سنتی ایران گذاشت و کارهای مهمی مانند ابداع روشی برای نوشتن نتهای موسیقی و تنظیم ردیف انجام داد. وزیری دانشآموختهٔ مدرسهٔ سن لوئی تهران بود و در سن سیسالگی برای یادگیری موسیقی غربی به کشورهای آلمان و فرانسه سفر کرد.
کتاب تئوری موسیقی او حدود صد سال پیش نوشته شده، ولی هنوز هم منبع معتبر و ارزشمندی به شمار میرود. این کتاب چهارصد صفحهای به بررسی هر دو سبک موسیقی ایرانی و موسیقی کلاسیک غربی پرداخته است.
کتاب مبانی نظری موسیقی ایرانی | جمعی از نویسندگان
گروهی از هنرمندان موسیقی ایران مانند حسین علیزاده، هومان اسعدی، مینا افتاده، علی بیانی، مصطفی کمال پورتراب و ساسان فاطمی، از تابستان سال ۱۳۸۲ تا پایان مرداد ۱۳۸۳، یعنی بیش از یک سال، با یکدیگر همکاری کردند تا کتاب “مبانی نظری موسیقی ایرانی” را تألیف کنند. این کتاب به طور ویژه به موسیقی کلاسیک ایرانی، که به آن موسیقی ردیفی نیز میگویند، میپردازد.
هدف اصلی از نوشتن این کتاب، ایجاد یک چارچوب نظری برای آموزش موسیقی ایرانی بود. یکی از ویژگیهای مهم این اثر، توجه به تغییرات و تفاوتهای موسیقی ایران در زمان حاضر نسبت به گذشته است. از نکات مثبت کتاب این است که اصول و قواعد موسیقی را به شکلی که امروزه در اجراها به کار برده میشود، در نظر گرفته است.