کالیوپ که با نام پیانوی بخار نیز شناخته میشود، یک ساز منحصر به فرد با ریشههای آمریکایی و کانادیی است که هم ظاهر غیرمعمول و هم نحوهٔ نواختن جذابی دارد. در این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، به طور کامل با این ساز آشنا خواهیم شد.
کالیوپ چیست؟
کالیوپ یک ساز موسیقی است که با استفاده از فشار گاز، بخار یا هوای فشرده کار میکند. این ساز با سوتهای بزرگش صدایی شبیه به قطار تولید میکند. صدای آن بسیار بلند است و از فاصلههای چند کیلومتری هم شنیده میشود. همچنین هیچ راهی برای کم کردن حجم صدا وجود ندارد.
این ساز را میتوان با صفحهکلید مخصوصش نواخت یا به شکل خودکار و مکانیکی از آن استفاده کرد. صفحهکلید کالیوپ معمولاً داخل یک واگن کوچک قرار دارد که با نقاشی و طلاکاری تزئین شده است. نوازنده هم درون همین واگن مینشیند و ساز را مینوازد. جنس صفحهکلید از برنج است تا در برابر گرمای بخار و رطوبت مقاوم باشد.
سوتهای کالیوپ به صورت کروماتیک کوک میشوند، اما تنظیم دقیق آنها کار سختی است. تعداد این سوتها معمولاً بین ۲۵ تا ۶۷ عدد است، هرچند در نمونههای قدیمی اغلب ۳۲ سوت به کار میرفت. در گذشته از این ساز بیشتر در سیرکها و کشتیهای تفریحی استفاده میشد، چون در آن مکانها به راحتی میشد از بخار برای به کار انداختن ساز استفاده کرد.
تاریخچه کالیوپ
جوشوا سی استودارد در نهم اکتبر سال ۱۸۵۵ میلادی، ساز کالیوپ را به نام خود ثبت کرد. طرح او از سازهای پیشین مانند شیپور قطار الهام گرفته بود. پس از آن، یکی از کارکنان شرکت موسیقی استودارد به نام «آرتور اس. دنی» کوشید تا این ساز را بهبود بخشد، اما نتیجهای نگرفت. سرانجام در سال ۱۸۵۹، او کالیوپ را در مجموعه کریستال پالاس لندن به نمایش گذاشت. نمونه ارتقا یافتهای که دنی ساخت، برخلاف مدلهای قدیمی، امکان تنظیم فشار بخار و کنترل بلندی صدا را فراهم میکرد. همچنین از سال ۱۸۹۰ تا ۱۹۳۲، بسیاری از کالیوپهای دیگر توسط توماس جی نیکول در شهر سینسیناتی ایالت اوهایو ساخته شد.