گیتار یکی از پرطرفدارترین سازهاست و گونههای گوناگونی دارد. یکی از انواع پرعلاقه در این خانواده، گیتار بیس است. صدای گیتار بیس با دستگاهی به نام تقویتکننده الکترونیکی (آمپلیفایر) بلندتر و واضحتر میشود. در ادامه این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، بیشتر با ساز گیتار بیس و مشخصههای آن آشنا خواهید شد.
معرفی ساز گیتار بیس (guitar bass)
گیتار بیس که با نامهای بیس یا گیتار بیس الکتریک هم شناخته میشود، یک ساز زهی است. نوازندگی آن معمولاً با انگشتها انجام میشود و روشهای مختلفی مانند کشیدن و ضربه زدن با انگشت، کوبیدن روی سیمها، یا استفاده از زخمهگاه (پیک) دارد.
صدای این ساز توسط یک دستگاه تقویتکننده الکتریکی (آمپلیفایر) بلند میشود و نقش اصلی آن تولید نتهای عمیق و بم در موسیقی است.
از لحاظ شکل، گیتار بیس بسیار شبیه به گیتار الکتریک است، اما معمولاً بدنه بزرگتر، دسته بلندتر و تعداد سیمهای کمتری دارد. بیشتر بیسها چهار سیم دارند (گاهی پنج یا شش سیم) که کوک آنها یک اکتاو پایینتر از گیتار الکتریک و در محدوده صدای بیس است.
گیتار بیس هم در نوع پردهدار (فِرِتدار) و هم بدون پرده (فِرِتلس) ساخته میشود، اما در موسیقیهای رایج و پاپ، نوع پردهدار آن معمولتر است. همچنین گونهای از این ساز به نام گیتار بیس آکوستیک وجود دارد که بدنه آن توخالی است.
تاریخچه گیتار بیس
پیش از سال ۱۹۵۰ میلادی، معمولاً از سازی به نام “کنترباس” برای تولید نتهای بم و پایین استفاده میشد. اما از حدود آن سال به بعد، به ویژه در سبکهای موسیقی “راک” و “پاپ”، گیتار بیس به طور گسترده جای کنترباس را گرفت. امروزه از گیتار بیس به عنوان یک ساز تکنواز نیز در سبکهایی مانند “جز”، “لاتین”، “فانک” و “فلامنکو” استفاده میشود.
در دهه ۱۹۳۰، پاول توتمارک که یک موزیسین و مخترع اهل واشینگتن بود، نخستین گیتار بیس الکتریک را ساخت. این ساز دارای پردهبندی بود و به گونهای طراحی شده بود که به صورت افقی نواخته شود.
شرکت سازندهی پاول توتمارک با نام “آئودیووکس”، در آن زمان مدلی به نام “۷۳۶ Bass Fiddle” تولید کرد. این مدل چهار سیم داشت، پردهبندی شده بود و بدنهای توپر به طول ۳۰.۵ اینچ داشت.
تغییر شکل این ساز به فرمی شبیه به گیتار، باعث شد در دست گرفتن آن راحتتر شود و حمل و نقل آن نیز آسانتر گردد.
بعدها تعداد پردههای روی ساز بیشتر شد و این امکان را برای نوازندگان بیس فراهم کرد تا آزادی عمل بیشتری در اجرا داشته باشند. در سال ۱۹۴۷، باد توتمارک مدلی مشابه “Fiddle 736” را برای شرکتی به نام “سرنادر” به فروش رساند. با این حال، اختراعات خانواده توتمارک نتوانست در بازار به موفقیت تجاری چشمگیری دست پیدا کند.
سازندگان اولین گیتار بیس توپر الکتریکی
لئو فندر به همراه جورج فولرتن نخستین سازندگان گیتار بیس الکتریکی با بدنه توپر بودند. این گیتار تازه که “فندر پرسیژن” نام گرفت، در سال ۱۹۵۱ به دنیا معرفی شد و به یک مدل رایج و استاندارد در صنعت موسیقی تبدیل شد.
مدل “پرسیژن بیس” یا همان P-bass که در ابتدا شکلی ساده و تقریباً شبیه به یک تخته سنگ داشت، در نسخهای به نام “مدل تلکستر” متحول شد. این مدل جدید دارای بدنهای با انحنا و لبههای صاف بود که نواختن را بسیار راحتتر کرد. همچنین روی این گیتار یک پیکاپ چهارقطبی و تکسیمپیچ نصب شده بود.
ساختار گیتار بیس
بدنه گیتار بیس معمولاً از چوب ساخته میشود، اما گاهی از موادی مانند گرافیت یا مواد ترکیبی دیگر نیز برای ساخت آن استفاده میگردد.
انواع مختلفی از چوبها برای ساختن بدنه، دسته (گردن) و صفحه انگشتگذاری گیتار بیس مناسب هستند؛ اما معمولاً همان چوبهای رایج در ساخت گیتار الکتریک به کار میروند.
برای مثال، بدنه اغلب از چوب توسکا، زبان گنجشک یا ماهون ساخته میشود. دسته ساز معمولاً از افرا است و صفحه انگشتگذاری هم از رزوود (بلسان بنفش) یا چوب ابونیت تهیه میگردد.
اگرچه این انتخابهای مرسوم و قدیمی هستند، سازندگان سازها بنا به دلایل مربوط به کیفیت صدا و ظاهر ساز، از چوبهای گوناگونی برای ساخت مدلهای مختلف گیتار بیس استفاده میکنند.