اگر عاشق موسیقی ژاپنی هستید، شناختن ساز کوتو برایتان ضروری است. در گذشته، کوتو نامی بود که به همهی سازهای زهی ژاپنی داده میشد؛ اما امروزه منظور از آن، یک ساز خاص است که در این نوشته از وبلاگ ندابلاگ، به معرفی آن میپردازیم.
ساختار ساز کوتو
ساز کوتو در اندازهی ۱۸۰ سانتیمتری ساخته میشود؛ اما در قدیم اندازهی آن کمی متغیر بود و بین ۱۵۲ تا ۱۹۴ سانتیمتر میتوانست باشد. جنس بدنهی این ساز معمولاً از چوب درخت پولینای شهبانو است. بیشتر کوتوها دارای ۱۳ سیم هستند که هر سیم روی یک پلِ قابل جابجایی قرار گرفته است. نوع ۱۷ سیمهی کوتو هم وجود دارد که معمولاً نقش بیس یا صدای بم را در ارکسترها ایفا میکند. سیمهای این ساز از جنس پلاستیک یا ابریشم هستند که نوع ابریشمی آن قیمت بالاتری دارد. نوازندگی کوتو با سه انگشت اول دست راست انجام میشود. پلهای کوتو در گذشته از عاج ساخته میشدند، اما امروزه از پلاستیک یا چوب برای ساخت آنها استفاده میشود. با جابجا کردن این پلها میتوان صدای سیمها را تغییر داد و کوک جدیدی ایجاد کرد. معمولاً هر آهنگ، کوک مخصوص به خود را دارد. در شیوهی سنتی، کوتو روی زمین گذاشته میشود و نوازنده روبروی آن به حالت چهارزانو مینشیند.
تاریخچه
در سدههای هفتم و هشتم میلادی، سازی به نام گوژنگ از چین به ژاپن راه یافت. نمونههای نخستین این ساز پنج سیم داشتند و بعدها نمونههای هفت سیم نیز پدید آمد. ساز ژاپنی کوتو نیز ریشه در همان گوژنگ چینی دارد. به طور کلی، این ساز در دستهی سازهای زهی-زهیصفحهای آسیا جای میگیرد و همخانوادهی سازهایی مانند ژنگ چینی، گیاژوم کرهای و دان تران ویتنامی است.
در دوران گذشته، کوتو در موسیقی گاگاکو نواخته میشد که مختص مراسم درباری و اشرافی ژاپن بود. همچنین این ساز در میان طبقات ثروتمند از جایگاه ویژهای برخوردار بود و در ادبیات نیز بازتاب زیادی داشت. داستان گنجی نمونهی بارزی از این موضوع است؛ جایی که قهرمان داستان، تنها با شنیدن نوای کوتو، دلباختهی زنی میشود که هرگز او را ندیده است.
ساز کوتو گونههای مختلفی دارد. نوعی به نام چیکوسوکه مخصوص مردان نابینا ساخته شده بود که به تدریج از رواج افتاد. دو گونهی اصلی که هنوز هم مورد استفاده قرار میگیرند، گاکوسو و زوکوسو نام دارند. همچنین در سدهی نوزدهم گونهای به نام تاگنسوکه ابداع شد که محدودهی صوتی وسیعتری به این ساز بخشید.
افراد تاثیرگذار بر ساز کوتو
یاتسوهاشی (Yatsuhashi)
یاتسوهاشی را به عنوان بزرگترین شخصیت اثرگذار در موسیقی کوتو میشناسند و از او با عنوان پدر کوتوی نوین یاد میکنند. او که نابینا بود، قطعات کلاسیک را با نگاهی تازه و روشی متفاوت مینواخت. علاوه بر این، او سیستم کوکهای قدیمی که بر پایهی کوک موسیقی گاگاکو استوار بود را دگرگون کرد و شکل امروزی کوتو را پدید آورد.
کیکو نوساکا (Keiko Nosaka)
خانم کیکو نوساکا، که در سال ۲۰۲۲ موفق به دریافت بالاترین نشان موسیقی از وزارت فرهنگ ژاپن شد، هنگام نواختن کوتوی ۱۳ سیمه، احساس میکرد امکانات ساز برایش کافی نیست. به همین خاطر، خود دست به کار شد و نمونههای جدیدی از این ساز را با ۲۰ سیم طراحی و ساخت.
میچو میاگی (Michio Miyagi)
میچو میاگی یک موسیقیدان نابینا بود. او پیشگام ادغام موسیقی کلاسیک غربی با ساز سنتی ژاپنی، کوتو، شد و با این کار مانع از فراموش شدن این ساز شد. همچنین ساز کوتوی ۱۷ سیمه باس از ابداعات او به شمار میرود.