مرصعخوانی یک روش خاص در آواز ایرانی است که در آن، خواننده دو سبک بداههخوانی و مرکبخوانی را با هم ترکیب میکند. این سبک نشان میدهد که خواننده شناخت ژرفی از موسیقی اصیل ایران دارد؛ یعنی با ردیفهای گوناگون ساز و آواز آشناست، میداند چگونه از گوشههای موسیقی استفاده کند و همچنین از تحریرها و نغمههای ویژهی ساز و آواز به خوبی بهره میبرد. در ادامهی این نوشته در وبلاگ ندابلاگ، بیشتر با این شیوهی آوازی آشنا خواهید شد.
مرصع خوانی چیست ؟
مرصع خوانی به آوازی گفته میشود که شعر و موسیقی آن به شکلی هماهنگ و متناسب با هم باشند. توجه داشته باشید که این سبک با مرکب خوانی تفاوت دارد. مرکب خوانی یعنی اجرای یک آواز در چند دستگاه یا مقام مختلف، اما مرصع خوانی به آوازی گفته میشود که در آن شعر، تحریرها و مقام آواز با دقت و ظرافت کامل انتخاب شده باشند.
در واقع میتوان گفت که مرصع خوانی کاری است که هر کسی از عهدهی آن برنمیآید و رسیدن به توانایی اجرای آن، به سالها زمان و تمرین نیاز دارد.
بدون شک اگر در مرکب خوانی، اصول مرصع خوانی نیز رعایت شود، لطف و زیبایی کار و تأثیرگذاری اجرا بسیار بیشتر خواهد شد.
یکی از مشهورترین خوانندگان سبک مرصع خوانی
یکی از سرشناسترین خوانندگان این سبک «رامبد صدیف» هستند و در کنار ایشان، آقای جلیل شهناز نیز نمونهای دیگر از نوازندگان برجسته به شمار میروند.
در آواز سنتی ایرانی، اصطلاح مرصعخوانی چندان معمول نیست و همانطور که پیشتر اشاره شد، هر خوانندهای توانایی اجرای آن را ندارد. البته بحث بیشتر حول معنی و کاربرد واژههاست.
واژه مرصع در زمینههایی مانند صنایع دستی یا حتی آشپزی نیز به کار میرود. در حقیقت، مرصعخوانی به آوازی گفته میشود که در آن شعر و موسیقی به شکلی زیبا و متعادل درهم تنیده شده و هموزن باشند. آوازی که در آن شعر، تحریر و مقام موردنظر، با آگاهی و دقت کامل انتخاب شده باشد.
از نمونههای قدیمی این سبک میتوان به برخی از آوازهای زندهیاد تاج اصفهانی اشاره کرد. انتخاب شعر مناسب، هماهنگی با فضای ملودیک گوشه، اجرای درست و بهجای تحریر، بیان شفاف واژههای شعر و ویژگیهایی از این دست، از دیگر مشخصههای مرصعخوانی است.